Фашист Самолеты Очып Утте Инша
Пластов сочинение по картине фашист самолеты очып утте
Безне илне кчсез, ле ныгып итмгн булуыннан файдаланырга телгнседер. мма аны беркем аламый, аннан кллр. Инде кояш чыгышы ягында кк йзен алсу-кызгылт нурлар ел.
Мслн, давыл вакытында иптшлрен ярдмг ташланган бернич эшче шундыйлардан. Ике тлинкле лчне кз алдына китерик. Мктплрд д татар сыйныфларыны саны артты. йтерсе ул башка мселман хатын-кызларын зе кебек кршче табигатьле булырга нди. 1983 елга кадр, пенсияг чыкканчы, хезмт укытучысы булып эшли. Ил эченд д коры исеме белн ген йтмич, Карлыгачсылу дип атыйлар». Лкин сугыш аа да мрхмтсез: Исмгыйль кабере янында лгн Срврне кр Надирны согы метен д з: «Ходай, сине аныны алып, актык йолдызымны сндерде», — ди ул. Злйха моны чен телс нинди мхшрлрне кичерерг зер.
Бер ген тел аркылы йрнеп бер фнне д тгл итеп злштереп булмый. Аны белн яншд атласагыз, тормышта кп нрсг ирешкн булыр идегез. Туган тел туган ир кебек кадерле м газиз.
Каз мае бик кп авырулардан два булган. Сннтче бабайны хатыны йлрне чип-чиста итеп юып чыгара, ризыгын да мулдан зерли. Рхмтемне йтеп, кунаклар белн берг мин д Аеш кмк хуалыгына юл тоттым. Ул Галиябануны хатынлыкка алырга тели. 1нче м 2нче азимут арасында минаметтан безне алгы линияг 3 залп биреп аттылар. Хсн Туфанны портретларына кз салса, аны млаем елмаюын сирк крерсе. «Аны реме д бген миа шифа булыр иде», — ди. Авыл халкын суктыру башлана.
Бу эшк Исмгыйльне мхббт тгел, блки мин-минлек этр. хзер Сабан туе язгы кыр эшлре бетеп, печнг тшкнче була торган бер бушрак вакытта ткрел. Моа кадр рвакыт яман сз белн телг алынган сыйныф алдынгылар ртен ктрел. Шунысы кызганыч, аларны сафы елдан-ел сиргя.
Урак урганда, кнг 30 сутый норма булган, д нием нормасын рвакыт арттырып тгн. срне йрт процессында шул юнлешт эш алып барылса, сочинениег хзерл чен махсус дреслр ткрне блки кирге калмас, алган белемнрен кабатлау, системага салу да итр. Чнки ул замандагы кп кешелрг аны тэсире зур, шул исптн Хятка да. Тигез хокуклы тел дигн Законыбыз бар. бер ояга кунаклап искергн мещаннарны искергн аяк киемнрен иске кннр белн ямап-йрмштереп утыручы «гакыллы сапожник»ка охшата, чнки башка промыселда ул кргн солилыцик шома итекле, байковый тужуркалы була.
Значение словосочетания фашистские самолёты»
мма икесе д авыр язмышлы ятим балалар: Срвр бисенд торса, Исмгыйль байга эшлп кн ит. Югарыда йтелгн кимчелеклрне бетер чен материал эзлп лл кая барасы тгел. 1961 елны Казанда ТИУУ да 4 айлык хезмт укытучыларын зерл курсларын тмамлый.
Кызына кишлрен бир, гомерене согы кннрен ткрен алый. Пуля ягыры минем стемнн теп-теп ала. Шул лззтле минутларда егет днья белн саубуллаша. Никадр кайгы-хсрт, югалту, бхетсезлек китерде син тыныч халыкка. ст кебек ак ччкд утыручы карабодай кырлары безне чисталыкка, аклыкка йдрлр.
Вопрос: Пластов сочинение по картине фашист самолеты очып утте
Кыз белн егет Арысланбайны йлвен кайталар. Безг з тормышыбызны, телебезне сакларга, ныгытып йрнерг кирк. Лкин авыл кешесе чен ялы да, эше д итрлек.
Мктп белн хушлашу кннре ит. И. Юзеев шигырьлрен, аны шигърият дньясына битараф калу ммкин тгел. Аны юеш йберлрен д алып килеп киптерерг куша. Алар канатларын илпи-илпи аман сайрыйлар, аман ырлыйлар. Бу сзлр кара-айгырларга тэсир ит, зур талаш булмый кала. кызлар-егетлр ис аулак йлрг ыелганнар.
Ниаять, халкыбызны зарыгып кткн кне, кршеп алган и сгате сукты. Туган як ырларга кчкн. гр уйлабрак караса, бу ир туфрагы инде ме еллар буена кулдан кулга кчеп килгн.
Кич бик салкын булды, ле ылылар кирк иде. Монда бер Зариф турында гына сйлнс д, бу — типик образ. Алар з-злрен яралаганнар икн. Шуа аларны атарга дип карар чыгардылар. лл мкальне дрес укымадым микн, дип, китапны тагын бер тапкыр ачып карадым. «Злйха»ны «нич йз еллар изелеп яшп т, телен, динен, гореф-гадтлрен, милли йзен саклап кала алган татар халкыны аяныч хлен м бер ук вакытта рухи батырлыгын кз алдына китереп бастырырлык ср», дилр. Безне мктпк Америка, Австралия м Финляндиядн хатлар килеп тора.
анда бйрм башланып та лгергн инде. Поэмада атаны кайгы-хсртлре, уай м кимчелекле яклары Якуб портреты аша суртлнгн. Мондый темалар сочинение язуга р укучыны зенч якын килен, хзерлеген крст.
Караклыкны башы эн урлаудан башлана, дилр. Согы чорда н шул хаталарны тзт стенд эшли халкым. Ул мул сзлек хзинсен ия. Триб крсткнч, кеше ни хтле кбрк тел белс, шул хтле кбрк белем алырлык слтк иреш. тием, миа бген нкъ 15 яшь. Эш шуа барып ит ки, тркилрне и кчле сяси «кндше» Кытай империясе д сннр белн килеш тзерг, ел саен аларга ясак-калан тлп торырга мбр була.
Миф о том, что в СССР ковался «фашистский меч»
Тоташ елмаю. Барлы-юклы хайваннарын, йлрен ирлрен байларга саталар. Алар тормышындагы р кн, р схиф батырлык булган. Кунаклар алардан бик кангать булып калалар.
Ике поезд да станцияд туктый м ике ярны вагоннары бер иргрк туры кил. Шулай иткч, янсе, алар урыс булалар. Укытучы тактага теманы язып куя да шуны белн з стеннн бурыч тште дип саный. Никадр шатлык, никадр тантана бу исемд. Ике татар сйлшеп торганда, бер рус кешесе килс, сйлш русчага кч.
Хзер Фатих мирханны «Хят» повестен карап тик. Фашистлар, кулларына кренекле татар совет шагыйре элккнне белеп, Мусаны Берлинга озаталар. срдге вакыйгалар сугыш чорын з башыннан кичергн р кеше чен бик таныш м якын. Исак та аа «Шрфи Осипыч», дип эндш, димк, аны хрмт итлр. Зур, чнки дньяда ле кечкен дистлгн иллр бар. Ул — шушы ике кеше арасында була торган и керсез и изге хислрне берсе.
- 5 сыйныф чен дбияттан контроль эш
- Минем бабам Бек Ватан сугышында
- Жизнь и творчество Антуана де Сент-Экзюпери
- Война Судьбы Память Песни Татарские летчики в Вели
- Изложение 3 (контроль) Укытучым
Аларга, мулла кушкан мселман исемнрен бозып, чит урыс исемнре тагалар. Ана телен м дбиятын тирнтен йрн мктплре яки сыйныфлары ачыла. Лкин христиан фанатиклары мондый акыллы сзлрг колак салмаганнар шул м татарны тормышын тамырдан згрткннр. Мин башкортча укыйм, бек Гёте телен — немец телен телп, яратып йрнм.
Биред дрт хатын — дрт язмыш: унченче баласын шрд тудырырга дип килгн эчкерсез, олы анлы Глфин иде ел буена ктеп алган баласын тапкан чибр Валентина, бала назын татып карыйсы, бала трбиялисе килгн, зен ямьсез дип санаса да, эчке дньясы бик матур булган Алтынчч м бу заманны шыксыз «инвалиды» — баласын зен алырга телмгн Дилемма. Драматургияд Мирхйдр Фйзине «Галиябану» пьесасы мхббт моы булып тора. Иман. Мхббт белн матурлык, кулга-кул тотышып, бик озак яшсеннр.
Вафа дньядагы барлык хатын-кыз аа рхтлек бирер чен ген яратылган дип испли. Хезмтне кеше тормышындагы роле ачыклана. Ана авырый, ул сугыштагы улын кт.
Кайда кч, кайда акыл белн эш итеп, Албуга тархан илне ятлардан чистарта, нтид дошманнарны тркилр кчен, стенлеген танымыйча чарасы калмый. Мен шул шрне згенд таштан эшлнгн мабт йкл тора. Кайсы гына ана з баласына бхет телмде икн.
- Немецкие реактивные самолёты в боях против сталинских соколов
- Укучыларны белемен тикшербез (2015–2016 уку елыны беренче яртысына)
- Сочинение язарга ЙРНбез методика м рнклр «Яалиф»
- Сочинение на татарском языке Халык хтеренд уелып калган ул кннр
- По теме: методические разработки, презентации и конспекты
- Общественно-патриотическое движение "Слам, Бача"ОбсужденияПросмотр темы18
леге темаларны кзд тотып язган м халыкны уйландырган «Снгн йолдызлар» драмасы 1923 нче елда языла. Халык иманыннан яза, телен оныта. Татарстан. Карлыгач-Сылу каушап калмый, зур кыюлык крстеп, бхетен таба. Ул зен бер аерым шхес м талант. з телене белм, аны санламау — ул кимчелек кен тгел, зур мхрмлек т. Кз алдына китерик: зене туган татар телен белмгн кеше бек Тукай, герой-шагыйрь Муса лил, классик язучы Г. Ибраимов срлрен оригиналда уку бхетеннн мхрм. Хят рус егете студент Михаилны ярата.
Батыр кршчелр согы сгатьлр якынлашуын сизлр. Бу турыда сйлп кен бетерерлекме со. Кыш кннренд ис кич утырганнар, йон эрлгннр, оек-биялй бйлгннр, чиг чиккннр. Безне илне кчсез, ле ныгып итмгн булуыннан файдаланырга телгнседер. Согы вакытларда безг ил-иреннн аерылып, дньяны трле почмакларына сибелгн татарлар белн аралашырга, аларны туган иллрен сагынып кайтуларын крерг туры кил. дип сталинизмны чын йзен ача, безне буынны бу афттн кист, сак булырга чакыра.
Бала чакта китап укудан да келле нрс юктыр. Бер уйлаганда, моа гаплнерлек т тгел. Кн яктыра барган саен, кошлар сайравы кчя бара. Миа аны кзт айсыз иде. Хзерге вакытта да 9 нчы Май и кне буларак билгелп тел. Нкъ мен шушы кренешт Слиман урыслар тарафыннан кыйнап терел. Тик акчасы булганда тмам аек та йрми.
Бтен тн заларын крдем. Хзер барысы да башка. башкалар алар чен каторгага да китрг зер. дип аны асыл сыйфатларын мгърифтк омтылуында, шхес иреге чен крш байрагын ктренд, эшлекле булуында. б. Гомумн, Р. Минуллинны нилрг багышланган шигырьлре бик кп. Чнки ул ялгыз, аны нселен двам итсе, ббклр стерсе кил. Чукындыру фаигасе Гыймади карт гаилсенд тулы гдлнеш таба.
Без Шриф Камалны «Акчарлаклар» сре белн таныштык, андагы зк геройлар тормышы белн яшдек, алар белн берг борчылдык, берг шатландык. Бабам ике тапкыр яраланып, госпитальд ятып чыга. «Мин гомерг Сезне аяк астыгызда туфрак булыр идем, — дип, Срврг з мхббтен алата ул. Лкин аларны араларына бай егет Исмгыйль килеп кер.
Хятны, мслн, мирхан «алтын кысага куелган портрет» белн чагыштыра. Ыруглар арасындагы сайлаулар вакытында дошманнарны и чен бу бердмлек бик кирк була. йе, кош-кортларны да аны бар икн бит. Туган якны матурлыгын, р кеше д кр алмый торган нечклеклрен крст.
- Последние опубликованные вопросы
- Сочинение язарга йртне гомуми мсьллре
- — сыйныфларда сочинение язарга йртне фнни нигезлре
- — сыйныфларда сочинение язарга йрт нигезлре
- Аерым темаларга сочинение м план рнклре
- Рекомендуемые курсы ПК и ППК для Вас
Карлыгач-Сылу зене Калтайга чыккан очракта бхетсез буласын алый. Кибетк клпшлр илтеп йргнд, ул Вафа исемле кеше белн таныша. тисе аны турында «акылын, фигылен, белемен итезлеген, ткерлеген Ходай «м сиа» дип биргн д куйган», — ди. Нтид, кадерлесен з куллары белн лак ит м шушы кайгыдан ул юлрлн.
Команда булгач Ленинградка юл тоттык м кне-тне хркт итеп Ленинградка килеп иттек. срлрне зен тарту кче д нкъ шундадыр, минемч.
XI сыйныфта имтихан чен ирекле темалар да ткъдим ител. Табигатьне саклау проблемасы. Беркатлырак булса да, фикер йрт д бел. Яшьлр каз мсен аеруча ктеп ала торган булганнар. Татарстанны табигате искиткеч бай, гзл.
Телевидениене леге темага багышланган тапшыруларын кызыксынып карап барам. Фатих мирханны Хяты, Г. Исхакыйны «Кз» хикясендге Глсем з бхетлре чен крш алмыйлар искелек кануннарына буйсыналар. 1950 елдан 1983 елга кадр 33 ел Иске Рп мктбенд эшлгн. Хер, гашыйкларны барысына да хас уртак сыйфат бит инде бу. Ялкаулыкны да башы кеше хезмтеннн файдаланудандыр, мгаен. ыр минем халкымны аерылмас юлдашы булган.
Эшне 16 сг. Романда суртлнгн вакыйгалар Татарстан иренд бара. Шуа кр Хсн Туфанны бген д яраталар, укыйлар. Пушкино ягыннан салкынча та иле ис. Мен ул — илене абруйлы солтаны. Илдар Юзеев.
Чнки белм: алар енд, алар оясында ни крс, очканда да шуны крерсе. Блки шуадыр, ти-нием мине укырга рус сыйныфына биргннр. «Без» шигыреннн шул алашыла: шагыйрь кешег бирелгн гомерне кыскалыгына, яшне фанилыгына (тиз теп китчнлеген) гаплн. Бу мхббтне ана белн баладан башка бер кеше д алый алмый. иребезне болыннары, кырлары безне зен рвакыт чакырып торырлар.
Сезне ирг кндлек кмгнегез бармы. Ялгызы гына читен булганга, ул икенче бер хатынга йлн. срд барган вакыйгалар XIX гасыр ахырына — XX гасыр башына карый. Киресенч булырга тиеш тгелме со. срд татар халкын кчлп чукындыруны ачы фаигасе суртлн. Моны тбндге факт тулысынча диярлек раслый. кебек ырлар да ниндидер кч биргндер. Наркозсыз, дарусыз аягыннан тагын бер лешен кисеп ала м аягы тзл.
Аларны сатудан быел 57 миллиард сум керем ктел. Бгенге кндге калм еллре д сугыш темасын яктыртуны двам итлр. Юкка гына «Мхббт, син мине нишлтте. » — дип зглнми шагыйрь.
Тик шул чакта гына зене чын мгънсенд бхетле, рухи яктан бай кеше итеп хис итеп була. Сезг биред фронт обьектларыны кбесе таныш, бик яхшы – дип хуплап куйды. Укыган китапка карата фикер йтерг йрт — матур дбиятны пропагандалауны бер тре. Туган якка булган мхббтне укучыга иткерд, минем уйлавымча, срне мияте бик зур. Кем баласы ул, байлыгы, дрсе нинди.
Г. Кандалый зеннн клерг курыкмаган эчкерсез, ки келле дип. Дреслекне тантана итен иткерд кият алымын «Йосыфны клмге белн кзен сртте д — кзе ачылды» кулланса да, срне чынлыгына, тормышчанлыгына зыян килми. тисе лгч, унбиш яшьлек Камрне нисе башка кешег кияг чыга. Кабинетыны карагырак ягында эзрлекллрг хзерлнче тагын бер палач. Ул — Г. Ибраимовны «Казакъ кызы»ндагы кебек ил белн илне татулаштыручы яис ызгыш-тавышка китерче д «Кыйссаи Йосыф» срендге кебек, кешелрне сабыр, гадел булырга йртче д Г. Кутуйны «Тапшырылмаган хатлар»ындагы Искндр кебек, бер кнлек мавыгу да И. Юзеев шигырьлренд язылганча, бер-берене зелеп ярату да. йд калган з баласын уйлагач, Зариф кызчыкны тимер юл станциясен алып кил, нисен тапшыра.
Бу бйрм — бик борынгыдан килгн бйрм. срд ул зен гади халыкны агарту эшен багышлаучы уай персонаж итеп суртлн. Мхббт темасын яктыртканда охшашлыклар, кабатланулар булуы табигый хл.
Татар халкы рвакыт зене йолаларына тугры шул. Беренче китапта ул — трибсез яшсмер. Синедошман сизгн очракта да башлап ут ачмаска, терелт бирелмск. Урта хлле крестьяннарны бик зур кпчелеге блгенлекк тш, баеп китчелр ис бик аз була. Техниканы йтеп торасы да юк. Мхббт ул — сю, ярату.
— Мин ялгыз идем. Лкин срд матурлык та Надир образында чагыла. «Мин — татар. » дигн горур сзлр еш ягырый. Шул фонда дошманнар оясында кыю м рухы сынмаган шагыйрь басып тора.
«Бзлрем мана алмадым» шигыре д шул турыда. Чнки алар икесе д бик чибр. Сбплре нрсд. Аны теле д — зыялы кеше теле.
Ул зене мхббт хислрен кешелрдн яшерерг уйламый да. Безне кайсыбызны гына батыр буласы илне шаулатырлык эшлр эшлисе килми икн. Безне татар халкы да гомер буе кимсетелеп изелеп яшгн бит.
Тыламаучы малайлар кпме ген карышсалар да, укытучы алар белн уртак тел табуга иреш. Все авторские права на произведения принадлежат авторам и охраняются законом. Шуннан бирле кырык ел чамасы вакыт узып киткн. Мен елга буйлап сузылган рмлеклр. Еники срлре укучыны келен нык тэсир итлр, аны срлрен укып, битараф калу ммкин тгел. Бигрк т чит ирлрд язмыш сынавына дучар булганда, аны ярдме зур була.
йе, без д олуг тарихыбыздан килгн хакыйкатьне, чынбарлыкны, дреслекне бел чен танылган дип, кренекле язучы Нурихан ага Фттахны олуг, гыйбртле, нич елларны з эчен алган «Сызгыра торган уклар» исемле романы белн таныштык. Мен шуа да инде «хакыйкать — ачы, ялган — татлы» мкале килеп чыккан. Инде син бу кннрд тыныч кына йоклый да алмыйсы.
Г. Исхакыйны «Злйха» фаигасе шушы вакыйгаларны кз алдына тулырак китерерг булыша. Шулай итеп, Мл Колы м башка татар авылы кешелре кченеп кит турында уйлый башлыйлар. Шунлыктан «Кыйссаи Йосыф» р йд булган. Лкин таба алмавы аны борчуга сала, хсртлндер.
Ике яшь кеше бер-берсен зелеп ярата, кияттгедй матур мхббт туа алар арасында. Таи образы аша барлык татар халкыны тормышы суртлн. Карасак шрне сте йрк яргыч карагы шомлы аваз белн ыгыраша. Ничек болай килеп чыкты со ле. Сугыш кпме гнасыз сабыйны юк итте бит. Кыскасы, мондый сораулар кп алар.
Кызны зен крмс д, уйлары белн аны янында була ул. Безне згр кзле кллребез д бик кп. Шактый вакыттан со, берзаман ул келт итеп исе тш. Элек ул кыр эшлре башлануга багышлана торган була. Монысы, ягъни Сабан туе блген бир, тагын да келлерк. Мхббтт алдануын солап алаган Камр асламчы Зр карчык «ярдменд» кулдан кулга кчеп йри башлый, аннан со фхешханг элг, начар авыру элктереп, больницага кер м вафат була.
Лкин бу бхетле гаилг д л зене ишеген шакый, бабай ятим кала. «Кыйтга» дип исемлнгн блекчлренд Кандалый з срлрене фег, Казанга, Семберг, Саратовка, Сарапулга, Самарага, Буага. б. Кайсы баса. Елларны да трлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары.
Туган ягым гзл д, аны кешелре д минем келг якын тоела, р кеше д шулай уйлыйдыр. Бу кызчыкны кр белн, келенд сагыну хислре ташый. Табигать кренешлрен суртлгн срлрг дбият программалары бик бай. Горурлык та бар аарда. Табигый шартларда ччклр з урыннарына бик белеп таралганнар.
Баяновны «Сяхтнам» поэмасында ктрел. Икенче кнне инде ул Гарифка «эшлекле ген бер агай» булып кзаллана, чнки Шрфи карт зен дистник Исак белн бик иркен тота, аа з фикерен курыкмыйча гына йт, аны белн сз крштер. Бу сигез баадирны барысы да — Советлар Союзы Герое. шрлрг таралуы турында яза. Автор вакыйгаларны «кешене бхете нидн гыйбарт. » дигн сорауга авап эзл рвешенд стерне двам ит.
Табигать белн кешене бербтен булып яшвеннндер ул, мгаен. срд татар халкыны кнкрешен, милли гадтлрен бйлнешле тасвирлауларга игътибар ител.
башларга – дип мер бирде. иребез буйлап мул сулы Идел, Чулман, Нократ, Агыйдел агып т. Аларга кп сандагы кечкен елгалар кушыла. Ат ярга килеп чыккач исебез китте. Срвр авылны данлыклы имче хатыныннан дару алып, сйгнене колагына сала. «Йосыф китабы» гасырлар двамында безг халыкны хлакый тойгыларын яктыртып ачуда игелекле хезмт крсткн. м без тиебезг, ниебезг мге бурычлыбыз.
Шул ветераннар арасында безне крше бабае да бар иде. Сафаны тормышында и зур урын алып торган кеше — хатыны Саид. Тукалны кне хезмтче роленд т, гаил бхете д ттеми аа. Бернич мртб талпынып караса да, балалары аны бу васыятен ишетмилр. Хер, со булса да, сез зегез д моны алый башлагансыз бугай.
Яадан-яа ут нокталары ачылды. Кренекле язучыбыз мирхан Еники — леге темага аеруча кп срлр иат итчелрне берсе. йе, «Кыйссаи Йосыф» — чын мгънсенд татар халкы рухындагы поэма ул. Шрфи карт хаклы.
ле боларны барысы да табышмак булып кына кала бир. Шрфи карт сельд тозлаучы (солилыцик) булып эшли. Калган аерымлыклар тбндгелрдн гыйбарт. Тик барыбер д дала тормышы белн татар хатын-кызлары тормышы аерыла. Бу гзллеклр бер-берсен кабатламыйлар м берсе икенчесен ич охшамаган.
Мен ул гаделлек сакчысы Минтимер Шрип улы Шймиев. Мен шулай келле ген бу бйрм д теп кит. Туган як турында язучылар зур клмле срлр язалар. Ме бла белн туган ирен кайтса, таланган, яндырылган газиз ил-йортын кр. Сезне бурычыгыз зебезне миналар куелган кырны зарарланмыйча саклык белн трг.
йе, минем Президентыбызны иманлы халкымны тыныч шартларда яа биеклеклрг ктрчген шигем юк. Моны сббе гади: язучы и зкк кешелр язмышын, аларны рухи дньясын куйган. срне анализлаганда, шул юнлешлрг аеруча басым ясала: срне йрн, анализлау барышы укучыны сочинение язуга хзерлсен, аны фикерлрен, хис-тойгыларын баетсын, срдге геройларга, андагы идея юнлешен дрес бя бирерг йрт кзд тотылсын. Согы елларда Татарстан мриятенд «Татарстан халыкларыны теллре турында»гы закон нигезенд татар мктплрен тмамлаучылар югары уку йортларына имтихан тапшырганда язма эшне ана теленд башкаруны сайлый алалар, р югары уку йорты язма эшлрене трен зе билгели.
кнкрешт ис каз итен трлеч кулланалар. Халыкны ткне турында кайта-кайта уйланырга мбр ит. Туган теленнн, нигезеннн читлш, туган телне махсус йрнм яшьлрне милли занан, кешелек горурлыгыннан, туган халкыбызны хлак чишмлреннн мхрм ит, саф чишм кебек, ырлап-чылап торган телебезг колагын томалый, ту келле тупас адм булып сен юл ача. Ашкына-ашкына илпен-илпен кайталар алар. Икенче кнне ананы келен мондыйрак сораулар телгли: «Кич улым нрс дигн иде ле. Ел саен кунакка мулла белн абыстайны дшлр.
Казны шатлыгын йтеп бетере д ммкин тгел. Мен шунда «Кара сакал» кушаматлы болгар хирургы операция ясарга алына. Мслн, мнтлрне кйсез кз алдына да китереп булмый.
Халык аны белн рухланып яшгн илам алган, дпк йрнгн. Ммлктебезне кутен стерд зур уышлар телде. лбтт, кара айгырлар бу хлне ишеткч, бик каты тавышланалар.
«Хзин» романы шушы катлаулы чор, каты крш тудырган яа мнсбтлрг, яа кешелрг багышланган. Тула мсе, й ктр мсе, каз мсе. Ирексездн аны кечкен нарасыен лли башлыйсы, аны килчге куркыта. Татар дбиятында хатын-кыз образын яктырткан срлр бик кп.
Анда тигезлеклр кайчак сзк таулар белн алышына. Поэма-хатларында Кандалый, беренче чиратта, зене укучысы белн диалогка кер.
йе, мкальд йтелгнч, «хакыйкать — ачы, ялган — татлы». Безне кышкы урманнар, бакчалар бу матур кошлардан башка бик ямансу булыр иде. Уышлар телп мине озата чыкты. Драмада Татарстанны элекке Чепья районы Шода авылындагы вакыйгалар тасвирлана. мма леге матур мхббтк аяусыз сугыш яный.
Искндр зе иел, ул куркакларча эш ит: гаилсен ташлап кача. Ике тапкыр качарга омтылып карадым, барып чыкмады. Сталинизмны совет системасы зе тудыра. Кояшлы кнд Рхил энесене батырларча лак булуы турында куркыныч хбр ала. Инкыйлабны шхес иреге китермячген шагыйрь алдан ук келе белн сиз, моа борчыла.
Акъбине васыяте тлми кала, балаларына рнеп л ул. Бу сз мине шундый дулкынландыра. Бу ирлрг ягыр гына яумаган, монда игенчене магай тирлре д тамган. Злйха бтен аны-тне белн кршерг тырыша. Казна бурычлары чен алып чыгып киттелр. Мен ул безне Президентыбыз. Сяси тоткыннарны хле бигрк т аяныч була.
Заманга ияреп, кйлр д згр. Авыру ана тз алырмы. Ул мгелек. Моны белн ген бетми ле: мйданда ирг тезелешеп утырган халык уен карый, кршне кзт.
Лкин халыкны тырышлыгы бушка китми: кптн ктелгн и кне кил. Безне згр кзле кллребез д бик кп. мма бик ялгыша. Исмгыйль — бай улы, мкерле, усал егет. Аларны ул вакыттагы хллрен кз алдына да китере кыен. Шул кннн башлап, теллр турында махсус указ м карарлар кабул ителде.
Блки оныта торганнардыр, ана рнеше бетми бит ул, гомер буена эзрлекли. гр ччк булса, Хсн Туфан ичшиксез, ак ччк атар иде. ле сеп-селеп туймас вакытта слек кебек егетне бу леме укучыны тетрндер. Тик кара эчле Калтай гына моны белн ризалашырга телми.
лем хлендге егет аына килгн бер млд моны ишетеп, бик гаплн, сагышка кмел, сйгнен исен тшер. Еллар т. Мал симертеп, мал рчетеп, йлдн йлг кченеп, казакъ тормышы крен ген бер кйг ага. Лкин бер хакыйкатьне син аламагансы.
Борынгы шигъри срлрне башкаруда безне халыкка хас аеруча бер зенчлек бар. Икенче аерымлыкка Галиябану белн Хятны эчке матурлыгына хас сыйфатлар арасында аерма булуны кертбез. Каз мсен «Туган ягым — яшел бишек» сренд Г. Бширов барлык бизклре белн тасвирлап бир. Хлил белн Галиябану бер-берсен сялр. Шигырьдге лирик герой з яшешеннн, кылганнарыннан кангать тгел.
Су тмслек итеп трсе д тирнрк итеп ирг кмсе. Карагы тшкч немецлар тагын да ут хрктен арттыра башладылар. йе, нкъ мен айный алмый торган. р юлдан авыл моы, курай тавышы агып чыккан кебек тоела. Биред и зур кч зара ярдмлш, бер-берене физик м хлакый яклауда.
Аннан со кпме еллар тте, кпме сулар акты. Ни чен радиода туган телг вакыт аз бирел. 1880 нче еллар уртасыннан мгърифтчелек дбиятны тп иат методы булып кит. Бер елны ашлык бик уган ел иде, ашлыкны шрг илтеп сатты да тгрк кен бия алып кайтты.
Заманалар згрде. Йолкынган казларны кянтлрг асып, чишмг барганда аларга егетлр д ияргн. Тормыш болай да бик авыр, юклы-барлы акчаны рм ит, лбтт, гаил чен бик читен хл. Бхетле бул, балам. Лкин Хлил лс д, Галиябануны аа булган мхббте лми.
Магаендагы айга охшаш кашкасыннан гына таныдык. Сугыш башлану хбрен Надир сен. Алтынчч т алардан калышмый. Игенче язын, кзен ягыр астында калмаганмы. Аны тыныч, мул тормыш даулап кына тгел, зен-зе саклап м яклап яшмгн кне булдымы икн. Беренчесе бу хатын чен газиз ир булса икенчесе — дин дошманы, аны берлче залим. Бакчадагы ччклр д, кктге кояш та аа сабыр булырга куша.
срне герое — элеккеге укытучы, бгенге офицер Слйманов. Культ корбаны булган язучыларыбызны санап бетерерлек тгел. Ул армия чен кирк-яраклар итештер. Мгаен, сокланыптыр. Аны зебезч, чын мселманча км д алмыйлар. Хер, безне халыкны байлыгы анда яшгн ирне зурлыгы белн ген бялнми. м з баласын шулай ук трбияли, бар кчен, энергиясен баласын стерг бир.
Бу парашютны берсен нейтраль зонага ит белн безне зенит пулеметчиклары атып яндырдылар. Алар сине ниндидер кренмс еплр белн гасырлар кайтавазына тоташтыра, рухыны баета. Традиция буенча, ауны илбашы ача.
Укытучы Шртне тактага чакырса да, Шрт Гадилне авызына гына карап тора башлады. Нечк келле кеше буларак, ул илдге хл-хвллрг борчыла, гаделсезлеклрг аны сыкрана. лил, совет солдатлары арасында ышанычлы сирлр табып, концлагерьдан кмк качу оештыра. Уйлап караса, безне ничм-нич йз ме километрлар, еллар, гасырлар аерып тора. Моны чен Татарстан хкмте д кч куя. Моа ул яшгн тирлек гаепле.
Юк, дрес икн. Алар буйлап зур-зур корабларда кп дигезлрг барып итеп була. ркемг з иле кадерле. Моны онытырга тиеш тгелсез. Бу вакытта, 15/lll 1942 ел иде, днья клм миятк ия булган Пулковская абсерватория м гзл Пулкова шре имерек хлд иде инде.
Нинди гзл ул. Кечкен, чнки зурлыгы белн аны да узып киткн иллр кп. Яшьлек, мхббт м яз. Гомрлр авылында да Сабан туена зерлек башлана. Бтен днья тып-тын.
Лкин Саид моны нкъ киресе. Аны мйданы 68 ме квадрат километр. Бу — туган телебез белн горурланырлык мим фактор. Эш, кайгы белн бозылган укучыларны з канатлары астына ыялар, трбия эшен дрес итеп оештыралар. Калган урыннарда ерактан чиратлашкан сыман автомат, пулемётлардан дошман атып тора. Язма сзг, калм кчен зур метлр баглый шагыйрь.
Маирлек хркте безне татар халкында вл заманнардан ук кил. Ул — китапны кйлп уку. Мслн, Х. Якуповны «Хкем алдыннан» картинасыны эчтлеген ачу чен укучыларга ярдмг тбндге сзлрне м сзтезмлрне бирерг ммкин: горур кыяфт, какшамас ихтыяр кче, катгый караш, нфрт тулы кз карашы, буйсынмаучы, теклеп карау, злре булдыра алмаудан каушау, кан эчче — вхшт, буйсындыра алмаудан, азатлык сюче халыклар, ыр булып яшр илрг иламландырыр. б. 1941 нче елны 22 нче июнь таында илебезне, туган Ватаныбызны фашист илбасарларыннан саклап калырга, аны азатлыгы, тынычлыгы чен гомерлрен кызганмыйча кршерг ант иткн м антларын изге кайнар каннары белн тгн миллионнарча ир-егетлрне, хатын-кызларны, ятим калган кайгылы балаларны газиз аналары да дньяга килгнд сабыйларына шушы телкне телгндер.
м бу терне берничек т бетереп булмаячак. Иаты кебек мосу изге анлы кеше ул. Шуннан со ул табиб юкка чыга. Кптн тгел зебезне район газетасы «Алабуга нуры» битлренд авылдашыбыз Раиф абый Слимовны «Авылыбыз атамалары» дигн мкалсе басылып чыкты. Г. Исхакыйны «Сннтче бабай» сре шуа ачык мисал булып тора.
Бик кп зиратлар аша дамбалар ткрелгн. Лирик геройга дньяны гел киресе ген килеп тора. мирхан Еникине сугыш чорында язган хикялрен д кпме тирн мгън салынган. р ел фасылыны : кыш белн язны да, й белн кзне д зен ген хас булган аерым матурлыклары бар. Шуа кр атларны рберсен д чиккн яис суккан слге бйлилр.
Лкин Муса монда да туктап калмый. Моны белн ген фаига тмамланмый. Бары тик ул табылдыкларны алаган археологлар белн ген. м шушы аяусыз чынбарлыкка протестын зене леме белн белдер. Моны дбият тгрклренд, факультатив дреслрд бир укучыларда зур кызыксыну тудырыр иде.
йрге януга тз алмаган кыз ырын двам ит. Мен ямьле й ит. Сыктап ктлрне чиге була: алар кайталар, кплп-кплп кайталар. Татарстан удырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Бу бигрк т сдгр тормышында кп очраган. Мондый арзанлы эшче кчлрне халык арасыннан «дошман» табып, ел саен тулыландырып торалар.
Лкин ерак юлдан бик каты арылган булса да йокы дигн нрс безне кзлрдн качты. Согы тенече итеп т татар зиратына мселманча кмлрен тен. Габделббар Кандалый еш кына гашыйк парларны мнсбтлрен Йосыф-Злйха мхббте белн тили. ч елдан кр ген тай булып итте.
Эчкерсез смер кыз аны кармагына килеп каба. Бу хзер д шулай. мма безне нилр олы йркле бит, бигрк т з баласына карата. Мен болар барысы да — газиз, кадерле балачакны куанычлы мизгеллре.
Гомере буе пакь келле, намуслы, саф анлы булган ул. ср кызыклы итеп язылган, тарихи бер чорда татар халкыны тормышын, уй-фикерлрен чагылдыра. Мл Колы авылы кешелре становой м аны сакчыларын кыйнап кайтарып ибрлр. Югарыда саналганнарга нигезлнеп, татар телене кулланылышы киюен крбез. Нкъ мен шушы кнне аны улы да йлн икн.
Мгелек яшьлек, мгелек мхббт м мгелек яз турында. Мондый вакыйгалар башка татар авылларында да була. Мхббт — кешелр келен теп кереп, ту йрклрне д эретерлек бек кч ул.
Сугыш хатирлрен иелмс батырларыбызны иск тшереп торучы тере йкллр – ветераннарыбыз бар. Туган илем — Татарстаным. Блки ыруглар арасында тавыш чыкмасын чен ти-нисене сзен д риза булыр иде.
Нинди матурлык м фаига крстел со драмада. Ул кыюлыгы, эшлгн эшлре белн халыкны ышандыра ала торган шхес. Шушы сочинениемд минем земне борчыган, уйландырган бернич мсьлг тукталасым кил. бием сандыгын гына ачып карыйк ле.
Ттллрд, болыннарда, урман зннренд д сыешып, дустан яши алмыйлар алар. 1956-57 уку елында экстренно унынчы классны тмамлый шул ук мктпт. Тел мсьллрен багышланган аерым газета м журналлар да кренгли башлады. Моа аны эчке дньясыны гзл булуын крст торган тагын бер сыйфатын стик. Алар — гашыйк аннар.
Россияд тормыш татарлар чен аеруча авыр булган, аларга рвакыт «инородец»лар дип караганнар. Телгем — укуымны двам ит. Горур кеше беркайчан да Туган илене херче ирексез булуына юл куймый. Ана. Шушы мизгелдн башлап, Зарифны эчке дньясы ачыла. Вакыт-вакыт нрсдер авыр булган йберлр бушаткан тавышлар ишетелде.
Зарифны келе тынычлана, йрге татлы мизгеллр кичер. Без карап ткн барлык срлрд д мхббт ике кеше арасындагы олы, бек хис кен тгел ле. Колыны бик кызганыч булды.
Миа калса, батырлыкка урын бары тик бек кршлрд ген, дигн караш келлрд ле яши бугай. Бу, лбтт, Злйхага тз алмаслык хсрт булып тш. зк згеч иллрд сызланмаганмы.
V сыйныфтан XI сыйныфка кадр р сыйныфта уку елы барышында йрт характерындагы 2 шр сочинение, 2 шр изложение м 2 шр диктант яздырылырга тиеш. Бген ле мин авылда яшим. Шулкадр беткн хайванкай, яр стен аяклары белн ктрел алмады, тезлренд шуып менде. Шул ук вакытта яа тормышка ятсынып каравын да белдер. Нечк хислр белн сугарылган бу хикяд та калырлык вакыйга да юк.
Сабырлык, кешелеклелек шикелле сыйфатлар аа яш кче бирлр. рбер язучы зене келендге идеаль хатын-кыз образын тудыра. Халык з динен алыштырырга иманын сатарга телми. Ниг. Нишлрг со.
икенчесе алгарак очты. зе чен зерлгн агуны биреп урыс ирен тер, моны чен аны зинданга ябалар. Ул ирен рвакыт зур таяныч, сердшче була бел. Миллт м динне бербтен булуын, р халык чен кадерле м изге нрслр икнен суртли. Муса да шигырьлрен трле кешелрг тапшыра, аларны туган илен алып кайтып иткерлрен тен. Дустыбызны начарлыгына кул болгап без ике трле начарлык эшлибез. Никадр матур, гаеп тслре белн балкысалар да, ччк белн ччк ярашмый.
Шул кйлр тавышы астында сыкрап, бик кп урманнар ирг ава. Аны ырлары да, монары да, хыял-омтылышлары да, бар нрсдн бигрк, яшьлек, мхббт, яз турында. Аа карата нфрт уяна. Уышсызлыклар булса — боларына «халык дошманнары» гаепле. Алар Шртне рти к башладылар. дип язды татар халкыны кренекле шагыйре Илдар ага Юзеев. Кршт батыр калган кешег зур тк блк ител.
Талант белн д эш шулай. кпме мо, тирн сагыш чагыла аны сайравында. Шушы бек срлрг таянып, язучыларыбыз мхббт турында яадан-яа срлр тудыра. келсезлнерг ич кен д вакыт юк.
Мен шунда ул з гомеренд крмгннрне, кз алдына китермгн хллрне кр башлый да инде. Арыслан аны урлап з йлвен алып китчге турында йт. Чнки бу ср халыкка икмк кебек кирк булган. Аны туган ил турындагы уйлары, хатирлре беренче чиратта туган авылы, гаилсе белн бйлн.
Кайсына авап табып булыр, кайсына вакыт йтер. лкн лейтинант, сез бер сопёр белн зебезне мина кыры аша трг ярдм итсез. инде урманнарга барып керск, анда тагын зен бертрле матурлык: бтен урманны ягыратып сайраган кош тавышлары, бер ботактан икенчесен сикереп йрче нлеклр, шау яфраклар арасында уйнаучы тк-тк кояш нурлары исп-хисабына чыга алмаслык трле-трле бклр илклрен «тз материаллары» тяп теп баручы кырмыскалар, умарта кортлары. Кыскасы, ничек т з келлрен злре кргннр. Яа дбият яа геройлардан башлана. Бер кнне карый, аны нисе д баласы кебек к трбияг мохта икн бит.
Аны йрге шашып тиб, келе каядыр ашкына, кзлрдн яшь ага. «йтелмгн васыять» сренд язучы хзерге заман кешелрене рухи дньялары никадр ярлы булуын крстерг тели. шуа да карамастан, зен-зе ял да оештырган, кел д ачкан безне би-бабаларыбыз. Яшь солдатлар патрон, консерва м башка продуктлар тутырылган ящикларны и башларыннан грселдтеп кен тшерлр, снаряд, граната, мина кебек нрслр тутырылган ящикларны ирг акрынлап кына куялар. н, брге чбе сеп иткн, чгендерне д карыйсы бар. Сугыш чорыны рхимсезлеге гади бер гаилд тасвирлана. Кызга атап ырлаганда «кыйгач кашым» дип ибрлр.
Шундый хлд нейтраль зонаны бик саклык белн теп, немецны алгы сызыгына, загромождениясен м миналар кырына иттем. Балалары аны, лбтт, онытмыйлар: посылка ибреп, хат язып торалар. Кешене шхси тормышына тыкшынырга, аа нрс эшлрг кирклеген йртерг кемне ни хакы бар. Вданы иманы саф булганда гына, Злйха горур атлап йри ала.
Шешдн ст имезеп стердем. Юк иел ген бирелмде безг тынычлык, шуа кр д без аны кадерен белбез. Элегрк безне бу исемне йтерг д хакыбызны тартып алганнар иде. Без аны нкъ шулай булырга тиеш дип кабул итбез. Ул зен бик кадерле саналган йберлрен улына, кызына, киленен бир, «минем тсем итеп сакларсыз» ди. Сорак ул «Колыма хикялре» дигн исем астында китап булып таралды. «Ул тс дис, юлыда башыны уярлык», — ди яучы карчык.
Бер халыкны да башка миллтне з ихтыярына буйсындырырга, аны ирексезлрг хакы юк. Автор буларак, лирик героены мхббтен соклана м шул ук вакытта аардан рхтлнеп кл. йлд яшче киленнр, кимперлр д уенчак, шат кызга: «Кыз чагыны кадерен белеп, уйнап-ырлап кал, килен булуны хллре, ай-ай, яман», — дилр. Немецларны ут нокталары эшен, хрктен кзт башладым. Мисалга эне ччк- ландышны гына алыйк. Шхес т, талант та ике тапкыр кабатланмый.
Димк, болар барысы да Хятны кп таралмаган м тормышта кп очрамый торган тип икнлеген крст. Тик дала кызыны келе башкада була шул.
Гади сзлр белн ген алатып бир алмаган хислрне бик ыйнак итеп алата язучы. Безне халык — искиткеч тырыш, эшчн халык. Шуны чен без з телебезне зкк куеп, аны нигезенд башка теллрне д йрнерг тиешбез.
Безне илебез зур сынаулар, авыр юллар, чиксез кп югалтулар белн и таын каршылады. Нинди гаделсезлек. Шуннан со инде сламтлеге какшаган бабамны пешекче итеп куялар. Хятны атасы Боран Гыймадов — бай сдгр м аны гаилсе татарлар аз яши торган шрд тора.
Хтта кршелрендге авыр хлне ист тотып, анда тукталганнарны да зен дш. Немецларны завтраклары тмамланды булса кирк. Серле диябез икн, Казан тарихы чыннан да серле бер прд белн капланган. Кешене келен з уен «уйдырып» салу остасы булган Дрдемндне иаты бген яа мгън м яарыш ала. Май аенда урманнарны таы ул эне ччк.
Лкин тормышны хикмте аны бтенлйг зелмвенд, нигезене буыннан буынга кч бара алуында. Мин бик саклык белн зебезне мина кырын ттем, нейтраль зонага чыктым. Авылдан сиксн биш кеше чана алып ерак ирг — Кслег солыга барырга тиеш. Галиябану чыгарган кйне авыл яшьлре отып алып, кызны исемен кушып ырлыйлар. Лкин согы вариантта аларны исемнрен Хлил белн Галиябануга алмаштыра.
Озак та тми иген басуларында, болыннарда яа «музыкантлар» концерт бирерг тотына: ккт злексез тургай сайрый, арыш араларында бытбылдыклар кычкыра. Ул да гореф-гадтлр корбаны булган. Промыселга яа килгн Гариф аны беренче крд «. Явызлык зене засын ала.
Зур да, кечкен д безне Татарстан. Ччлре, тузгып, клт-клт салынып тшкн. Буржуаз гаилне нигез кагыйдлре шуны талп ит.
Мкальне мгънсен аларга тырыштым. Кол Галине «Кыйссаи Йосыф» поэмасындагы гзл Злйха образыннан башлап, татар дбиятында хатын-кыз язмышын яктырткан менрч срлр мгълм. Чишм буенда ыр-бию, трле уеннар оештырылган. Бу олы анлы апаны ире Габбас абый сугыштан телсез булып кайта.
Бу дштле дулкын ана йортыны да ишеген кага. мма днья м вакыт тарафыннан шактый типклнгн, бетерешкн тархан з гомеренд беренче тапкыр тидер алмый. Сугыштан со илне аякка бастыру хезмт фронтында эшли башлый. Бу — халкымны кел байлыгы, аны рухи хзинсе. Революциядн согы еллар изге йолаларга, борынгы хлак нормаларына мнсбтне згрт.
Шуа карап исемен д Айбаш дип куштык. Авыр хезмттн со бушанып иркенеп алыр чен трле бйрмнр уйлап тапканнар. Татар халкыны дп кагыйдлрен, гореф-гадтлрен, йолаларын, милли уеннарын йрндек. Галиябану зене ягымлы тавышы белн ср азагында Хлилг согы мхббт ырларын багышлый. Халык ачуы кабарганнан кабара бара.
Бераздан со вагон ишеклре ачылган тавышлар м зара немец теленд сйлшкн тавышлар ишетелде. Укучы келенд авап зер: лбтт, дрес эшлде. Галияне хатларын мин инде эчке бер рн, кемгдер пк белн укып бетердем. «Бер тлинксенд — Дрдемнд икенчесенд — Закир Рмиев алтыннары.
Автор, нкъ мен шундый кешелр ине якынайттылар, дигн идея ткр. Биред исн кеше юктыр кебек сизел иде. «Казакъ кызы» романы — татар дбиятыны и кркм бер рнге, классик дип Галиман Ибраимов иатыны матур бер имеше санала. бит чынлыкта да шулай була язды.
Элек-электн й чен казны каклап куйганнар. Ана келе — балада, бала келе — далада, дип юкка гына йтмилр шул. Моа тарихтан кп мисаллар китерерг булыр иде. Крсезме мен ике кустарник.
нине эзлм, аны немецлар атып терде. Аягына таш тшеп, бернич тапкыр кислр, ахырда, гангрена башлангач, табиблар кул селти. Гаплнмслек т тгел шул. Таины энесе Сафа — татар ир-егетлрене и матур сыйфатларын туплаган образ. авыр эшлрне иелйт йзеннн халык млр ткргн.
Кама буендагы авыллар югалган. якында сабый бала. Ил м аны язмышы чен кршерг авылдагы ир-егетлрне сугышка ыя башлыйлар. Чнки ир казакъ халкы чен и кирк нрс и зур байлык булып санала.
Мине крс, таный алмас иде, мин бик ябыктым, чч толымнарымны кисеп, пелш итеп калдырдылар. Яхшы сыйфатлары белн берг анда эгоистлык та бар. Бу афт Исмгыйльне д читлтеп тми: аа да туган иле чен кршерг дигн хбр китерлр. Сез зегезне бик яратасыз, андый кешелр злрене и якыннарын да бар дип т белмилр. лилчелрне каты сак астына алалар.
«зегезне ген кемг калдырасы. Бала сеп кеше була. Крше-клн, бала-чага — кчтнч, егетлр Сабан туе блген алырга килеп т иткннр. Мен сызылып кына йге та ата. Бу лкд кыю адымнар ясала. Мен шуны чен безне Бдри д блеп, ярлылар хлен тшдн коты алынып яши.
Бу хл зе ген д анага карата игътибарсызлыкны крст. Киресенч, кызларга язган хатларын, кулъязма хленд, башкаларга бир. Халык репертуарыннан тшми укылган кйле китаплар арасында аерым бер могтбр урынны тоткан «Йосыф китабы» бар. Инквизиторлар тарих мйданыны урта бер иренд учак ягып, барлык рухи хзинлребезне рднлп еп яндырган чагында да халкыбыз зене «Кыйссаи Йосыф»ын кел трен яшереп, йрген каната-каната, безне кннргч исн-имин килеш китереп иткерде. Табигый ки, бу очрашуларны берсе д эзсез узмый.
Злйха зене ирен мгег югалта. Ки далада ир чен, власть чен ыруглар арасында тарткалаш кит. изге йберлрне гади кеше ген тудырырга ммкин тгел дип уйлаган ул. Моны белн хатын-кыз азатлыгы чен кршк зур леш кертте. Тик бгыре ген катмасын.
Ул — син яши торган авыл, син иснп скн ава, тирдге кошлар сайравы, кайнар кояш нурлары, келм тсле ямь-яшел чирм, халык бйрмнре, м, беренче чиратта, ачык йзле, сабыр кешелре — халкы. Ничек хыяллана бел. Бу ирлрд кояш ылысы гына тгел, йрк ылысы да калган.
Бу хллр сугыштан со да двам ит. Бу бинаны ске этажына менеп трз м ишек урыннарыннан шр стен карамыйча тз алмадык. Галия белн сезне юлларыгыз аерыла.
Карлыгач-Сылу хафага тш. ирд яшче кешелрг яш чен ммкинлеклр ркемг бертигез бирелгн. «Хисаметдин менла» сре татар мгърифтчелек реализмы прозасы тууны тп закончалыгын — аны, заман тормышына борылып, чынбарлыкны мгърифтчелек карашларында торып гдлндерд башка дбиятлар трибсен милли дбият м халык иаты традициялре белн берг файдалануын крст. Тышкы кыяфте килбтсез булса да, аны келе матур.
Мин Шарлэна исемле немецта кол хезмтенд. Рус м чит тел дреслрен сыйныфны тркемнрг блеп укыталар, туган телне берг. Ул карчыгына бик игътибарлы, аа бик яхшы мгамлд, кызлары Газизне бик т ярата. Бу — поэманы гаять популярлыгы, халыклашкан булуы хакында сйли.
Бу урында икенче тнг кадр торып, заданияне тгннн со группаларга бленеп тньяк-кнбатыш юнлешен ялп юлга кузгалдык м бернич кннн со Ладога клене кньяк-кнчыгышына 12 мартта барып иттек. Кеше м туган ил. Елга слреннн ст кебек ак, мамык кебек иел томан ктрел. кичен такмак йтеш, егетлр белн трле уеннар уйнау двам ит. мен баласын табып та, алырга телмгн Дилемманы кел ич кабул итми.
Фронтта сугыш кирк-яраклары, кп вакытта азык-тлек т итешми. срне исеме — «Акчарлаклар». Аларны жалованьесе д зуррак, урыны да югарырак. Хуабик кунакларны ылы каршы ала, бар булганын, бер д кызганмыйча, стлг куя.
Лкин трмд иректге кебек, келем каравыл куймадылар. Алар — бер-берсен бтенлй капма-каршы ике сыйныф вкиллре. Днья белн саубуллашканчы, улын крсе кил аны, келе белн баласыны кайтасына ышана. йе илд аяусыз сугыш башлана.
Баштарак Таи безне кз алдыбызга тртипсез, бунтарь, шке кеше буларак кил. Сез — танылган артист, з эшегезне остасы. Дрес, аяктан егылырлык эчми ул. Уракка тшр алдыннан да шулай булган.
Туган телне куллану мсьлсе кплрне борчыйдыр ул. ср искиткеч тэсирле итеп язылган. Ул — Галиябануны ыр чыгарырга слтле булуы. Хзер инде аны бу дньядан мгелекк китен д 4 ел вакыт узды. Шуны бер мисалы — И. Салаховны з язмышы.
Хлил — авылны и яхшы егете. Аларны з телклреннн башка урыс динен кчерлр. иртнге сгать дртт инде сикереп торасы.
Лкин бала чакта ул андый булмагандыр бит. Ана зе ген авылда яши. Чнки ул — кеше келенд и нечк, мкатдс хислр и кркм сыйфатлар трбиялне и кутле чарасы.
Шуа кр д ул Калтайны кире борып ибр. Китап — канатлы ул. «Хода кушып та тизлект хррият тулы иг ирешс, хзерге каршы торучы сбплрдн котылыр идек». Галиябану, киресенч, — тормыштан алынган образ.
Телс кем белн сйлшми шул алар. Шуны алаган бер сугышчы аа нни чебилр алып кайта. йе, р балага з нисе кадерле м якын. Берг-берг сагышлар да иелйгн. Сез тормышка бтенлй зерлексез кеше булып чыгасыз. «Бер ген сгатьк» хикясенд сугыштан бары тик алтмыш минутка гына ен кереп чыккан улы, бу очрашудан йргенд туган хислре, зиене таралган ана суртлн.
Шул еллар фаигасе турында Г. Тавлинны «Афт» роман-трилогиясе, А. Гыйлевне «Йгез, бер дога», Р. Мхммдиевне «Утлы таба стенд», М. Хсновны «Язгы ааган» романнары басылып чыкты. Лкин моа ич т юл куярга ярамый. Еники — герой характерын бир остасы, ул срдге образларны эчке кел дньясын, рухи халтен тэсирле итеп суртли бел. Аралашу чарасы буларак, телне бген тоткан урыны, килчге чен д борчылам мин. Лкин бер хакыйкатьне син аламагансы.
Команда тавышлары ягырый, проверка бара м группалап Пушкино юнлешен хркт ит башладылар. Яшьлек рвакыт зенекен ит, юклык дип тормый. Барып баш иярг каберлре д юк бит мрхмнрне.
Бек сз остасы Кол Гали тарафыннан иат ителгн лемсез «Кыйссаи Йосыф» поэмасы безне аман да иламландыра. Бтн кнне, уятмасалар гына ярар иде дип ятса да, бген зеннн-зе торасы кил. Никадр кайгы-хсрт, югалту, бхетсезлек китерде син тынычлык халкына.
Бу — барыбыз чен д сенеч м куаныч, мим вакыйга булды. Кыз блки Калтайга барырга да каршы килмс иде. Геройларны язмышлары, чыннан да, гыйбртле, ркемне уйландырырлык. Матур гына башланган мхббт тетрндергеч фаига белн тмамлана.
Алар сд эше белн чит иллрд йргнд, тормышны чагыштырмача яхшы икнен кргннр. Димк, чыннан да, мият тышкы матурлыкта тгел, келд, йркт, уйларда. срне укып чыккач та, бу ике образ арасындагы беренче тп аерманы крсе.
Шулай итеп, шагыйрьне фашист башкисрлре арасында суртлрг булдым. «Кия булса да, ул туйга тгел син. » — ди. Сезне олы, зур мхббтне ваклавыгызга, шундый бхетне югалтуыгызга рнегнмен. Болар арасында нинди ген монар ишетелми. ирг илг, кешелрг, табигатьк, Идел м Агыйделкйлрг гашыйк.
Шушы зур бхетне югалтмас чен ген д без зебезне татар телен белерг тиешбез. Карагы трм блмсе. Сннтче бабай зене карчыгы белн бик бхетле тормышта яши. Бер ген минутка дньядагы барлык кешелр зара дуслык еплре аша бер-берсен бйлнгн.
Болар бар да юк эш». Алар борынгы трки, гарп, фарсы теллренд язылганнар. Яшерен оешмадагы дусларыны гильотинода башлары киселгн. Элл кызганып, лл сокланып.
Кая гына барсам да, туган ягым, ти-ни йорты миа якын да, газиз д булыр. Шул ысул белн тзелгн букет икэбана дип атала. Бйрмне и келле м дулкынландыргыч леше — ат чабышы. Без сезне биред р минут кзтд тотабыз.
мма Срвр Надирны бары тик кызгана гына шул. Гимназия, лицейлар саны артканнан-арта бара. Аяклары белн тиб-тиб, аымны уйганчы кыйнадылар. Тн булса да фронтны шрг бик якын икнлеге м шрне хле кренеп тора иде.
Ишет. Бигрк т Рушад. Яшсен аны белн берг мхббт. Моны сббе нрсд. Егет яраланып, фронттан ен таба кайтып бара, ул лем хленд.
Бу шигырьлрне укыганда шагыйрьне нисен никадр яратуын алыйсы. срне алгы планында хатын-кыз мсьлсе тора. Шушы лем белн ул урысларга буйсынмавын крст.
Без ел саен 9 нчы Май кненд Бек иг багышланган бйрм парадын карарга барабыз. Ире Слиман, аны коткарырга килгч, руслар тарафыннан кыйнап терел. Эреле-ваклы брелешлр, конфликтлар аерым кешелрне эш-гамллре белн тыгыз релеп бара. — Мин туган тбгемд горурланып басып торам. Ул бары тик зе кебек ярлыларны гына аларга тырыша. Шундый срлрне берсе — Аяз Гыйлевне «Язгы крваннар» повесте.
Кичтн к Сабан туена алынган чалбарыны, ак клмгене, тбтене зерлп куясы бйрмг пешерелсе йомыркаларны буяучы ние тирсенд бтерелсе, бйрм шатлыгыннан куанучы малай-шалай янына да чыгып керсе. Кайбер отзывларны дустыа хат формасында да яздырырга ммкин. Тик аны элекке чибрлегене хзер эзе д юк, Карлыгач-Сылу аны хтта танымый тора. балаларыгызга булган мнсбтегезг килгнд.
Йзлекй карчык халкыбызны мгълм бер чоргы кел сыйфатларын, мнсбтлрен зе белн алып кит. Чибрлеге ырларда ырланырлык кыз була ул. Эчке дньясы ямьсезлрдн сакланырга кирк», — дип йтерг тели дип.
Авыл халкыны тземлеге согы чиген ит. Укучыга аз гына юнлеш бирми. Галиябану белн Хят арасындагы беренче м тп аерымлык — аларны социаль хле.
Бу минутларда ул миа з балаларын хвеф-хтрдн саклаучы лачын да, балалары чен таудан ташланырга зер торучы бркет кебек т тоелды. «Тавышы чен аны былбыл дилр. Шулай ук Туфан Минуллинны «нилр м ббилр» пьесасы белн д таныш булмаган кеше юктыр. Сибгат Хким йткнч, шагыйрь гомере ччклр гомерен ти. Ул инде байтак еллардан бирле промыселчы еврейлрд хезмт ит. Кызганычка каршы, бу сыйфатлар кбрк лкн буында гына сакланып калган. Ул татар халкы яшгн р урында укылган, мктп-мдрслрд уку китабы итеп тотылган. Урыслашып беткн миллт кешелрен яадан иманга китер — ай-ай, кыен эш.
Татарлар гомер буе ирекле яшрг омтылганнар. М. Акъегетне менласы — нкъ мен шундый образларны берсе. Аны бу хатыны шапшак, трбиясез булып чыга. «Ялгыз каз» хикясенд сугыш гарасатларына элгеп иптшен югалткан, хзер шуа борчылучы ана каз суртлн.
Мондый мсхрлрг тз алмаганнары з-злрен кул салалар. Хыялым ак аргамактай еракларга оча. Революцияг кадрге елларда ук кченеп кит кп булган.
Без М. Галне маирлек хрктен чагылдырган «Маирлр» исемле романын укыдык. инде Гариф ярга чыккач та, янына килеп: «Клмк-ыштаны бармы. Туплар бертуктаусыз шартлый, аткан тавышлар ишетел. Хан зен бик т четерекле, мма киркле заман талбе булган бек бурычны йкли. «лем турында уйларга вакыт булмады», дия иде бабам. Шулай итеп, гзл Хят олы бхетк лаек булса да, бхет дигн кош аны урап т. «Хят» повесте ул чор татар кызлары язмышы чен хас булган типик финал белн тмамлана.
Миа бу тавышларны тылап торып алдагы линияне онытып та ибрерг ммкин иде. Илд зур тарткалаш ктел. Иманлы кеше булу. Кнг ике тапкыр дугызлар белн бер тагарактан ашыйм. Турыдан-туры сугыш вакыйгалары крстелмс д, сугыш чорыны ачы хсртен тасвирлаган тагын бер срне — «Бала» хикясен алыйк.
Алар яраталар, сялр, кызганалар м гафу итлр. Эшл дверенд дирекциядн 8 мактау грамотасы, Райком профсоюзы, РОНО грамоталары – 8. Шундый сочинениелр чен «Миа и кадерле кеше», «Табигатьне миа и якын почмагы», яки «Табигать кочагында», «Табигать мизгеллре», «Табигатьне саклауда минем хезмтем», «Кзге бизклр», «Ктелмгн хл», «Гаил бйрме», «Кызыклы очрашу», «Яраткан китабым», «Чын дуслык», «Мин батырлыкны ничек алыйм. », «Кешелрд мин нинди сыйфатларны хрмт итм. », «Сыйныфташларымны мин кемнр итеп кз алдына китерм. » кебек темаларны ткъдим итрг ммкин. Булавка башы хтле бклрне кабып йота торган ччклр бар днья йзенд.
Ничектер бу гамллр сыешмый кебек. Кама буенда кыр казлары кренми, кыр рдклре кычкырмый. Алар кп нрсдн гыйбрт алганнар. Безне дшми калуыбыз куркаклык булып бялнерг тиеш.
Бу нинди аждаа м нинди йолдызлар со. Монда халыкны бик кп трле уеннары урын алган. Аа, байлыгын югалтудан бигрк ирегеннн мхрм калу кп мртб авыррак тэсир ит. Искндр абый, срне укый башлаганда ук Галия м сезне язмышыгыз чен келемне курку хисе билде. Татарстан амбарларына 60 ме тонна ашлык керттелр. Рссам чен аны героены тышкы кыяфтен бир бик мим. Туй млесене и олы кчтнче пар кмч м пар каз булган.
Шрне фаигасе андагы тхет чен килгн-киткн ханнарны зара брелешлре белн бйле. мма укытучы крмс д, классташлары ммсен д креп, белеп тордылар. Могиза.
Карлыгач-Сылуны дустын жллп, зен д килчкт шундый итеп кз алдына китереп йрге сыкрый. Гаяз Исхакый бу сренд шушы проблемаларны ктр. Белмим, хзер кем ген Акъбине сандыгындагы ядкрлрг изге итеп карамас икн. Бу шарлар немец пропогандасы листовкалары иде. й д узып бара.
Лкин намусына тугры кала. Японияд гомер- гомерг яшп кил торган ччклрдн букет тзерг йрт торган фн бар. Лкин мен шул Исламга ана ике мртб тормыш блк иткн. Шул урыннан миналар алынды дип миа алаттылар м херле юл телп калдылар. Бу сзлрдн кренгнч, урыслар арасында да дрес уйлаучылары булган. М. Акъегетне «Хисаметдин менла» сренд д бу шактый урын ала. Татар кызлары чен каз млре уганлыкта, булганлыкта сынау йоласы булган.
Хрестоматия крмич, мктп тмамладым. Шхес дидеме, димк, ул кеше зен ген хас зенчлеклр белн аерылып тора. Галиябану зене уганлыгы итезлеге, зирклеге белн аерылып тора. Бу сорау бик кплрне борчый, уйландыра м р кеше аа зенч авап бир. Шрфи карт беренче карашка гына шулай крен, лбтт.
Йосыфка мрхмтсез булган агаларын да шагыйрь читт калдырмый, аларны вдан газабына тарта. Тик онытмаска, сакларга, буыннан буынга иткерерг иде аларны. Алар балаларын мгыятьк файдалы шхес, чын мгънсенд кеше итеп трбиялилр.
И. Салахов: «Билгесез болгар хирургы татар халкыны бер язучысын коткарды», — ди. «Ана м кыз» хикясенд ис Рхилне эчке табигате бирел. Иншамны секле шагыйребез Г. Тукайны шигъри юллары белн тмамлыйм. Бу турыда лилне креп белгн кешелрдн ныклап сораштым. Галия.
Лкин бер сатлыкан яшерен оешма серен дошманнарга сйлп бир. Язмыш сезне бтн Галия кебек кеше белн очраштырмас. Тормыш м сугыш з рхимсезлеклрен исбатлый торалар. Анысын да атып тшергннрдер.
Лкин чит ирлрд аларны беркем д колач еп каршы алмый. Аларны безне миллттшлребез яза. — Миа исемне уймау кыйбат. еракта ак каеннар шавы.
Монда Шрфи картны эчке млаемлыгы, аталарча кайгыртучанлыгы крен. Икенче кисгенд инде ир-ат буларак ныгыган, ачы тормыш трибсеннн кырыслана тшкн Албуга угланга шушы тар-мар китерелгн ватанны торгызу, келлрен метсезлек сарган илдшлрен азатлык чен кршк ктр бурычы йклн. Злйханы яраткан иреннн аерып, бер урыска кияг бирлр. Аннан башка минем дньям буш. нисе йткн сзлр кызны йрген тырнап торса да, ул з уеннан кире кайтмый.
Авыл бетс, табигать т ярлылана. срд сугыштан согы авыр еллар тасвирлана. Дрес, безне ата- бабаларыбыз, абый- апаларыбыз безг караганда киеренкерк чорда яшгн.
нрс со ул туган ил, туган як, туган ир. Булмаса, мин бирим. » — ди. Кызлар м егетлр трле уеннар ярдменд бер-берсен сайлаганнар м сынаганнар. Лкин ул тискре авап бирми. Чнки урталык ышанычсыз, бген булмаса иртг тбнг очып тше бар.
ср солдатны кызчыкны коткарып, нисен илтеп тапшыруы белн тмамлана. Тышкы яктан караганда, тургай да бит кечкен, соры, ямьсез ген бер кошчык. ана йрге кт, метлн. Лкин. Нилр ген крмгн д, нилр ген кичермгн безне халык. Шундый хикялрне берсе — «Алар ч иде».
Его задачей было доставлять письма в Южную Америку и обратно. Тиз ген киенеп куясы да урамга чыгасы. «Кешелр. Укучыларын ист тотып, зене лирик героен да, лирик герой яраткан кызларга да бя бир. гр и согы килгн атка блк бирмс, ул ярсый, з-зен ата.
Далада булса да ичмасам, з янымда булырсыз», — ди Шрфи карт, аларга шфкать крстеп. Килен тормышыны авыр булуына тир-якта да длиллр бик кп була. бу китапны кем язган. Чал ччлреннн сыйпыйсы, дньядагы и матур сзлрне йтсе кил аларга.
Каян башлана со ул. Чын келеннн динг табынган гаилне кчлп чукындыралар. Башкалар аларны кчереп алалар да тагын кулдан кулга лшлр. Шул ялгызлык вакытларында Сез, минем исем тшеп, мет чаткылары бирдегез. Аларны кыр кухнялары сугыш сызыгыннан бернич йз метр гына артта бара. Ат — бик сизгер хайван санала. мирхан Еникине «йтелмгн васыять» сре 1965 нче елда язылган.
Мслн, Г. Тукайны «Шрле», Г. Ибраимовны «Яз башы», М. лилне «Арыш кырында», Г. Гобйне «Маякчы кызы» кебек срлрд табигать кренешлре искиткеч оста суртлн. Казакъ кызы Карлыгач-Сылуны батырлыгына, твккллеген, тапкыр акылына сокланмый ммкин тгел. Туган телне мсьллрен яктырткан язмаларга вакытлы матбугатта да урын бирел. леге сренд Шриф Камал эшчелр тормышын суртли. дип казакъ хатын-кызларыны тормышын, аларны мгыятьт илд тоткан урынын бян итеп мен шушы борчулы, тынгысыз тормыш белн берг релдереп барган. Лкин ткнебезне язма кгазьлр ген яктыртмый. «Калмг хитаб» шигыренд бу ачык крен.
Мгаен, шагыйрь чен шигърият кен тгел, тормыш зе д нкъ мен шушы тшенчлрдн башланадыр. Хят Михаил исемле рус егетен гашыйк. Бигрк т сннт пычагы белн брге рче Сннтче бабайны йрген бр.
Ерак китсе тгел, Сарсымбайны икенче хатыны Тукалны гына алыйк. Бу кн халкыбыз келенд мге онытылмас кн булып уелып кала. гр татар халкыны ткнен кз салса исе кит. Ана лгнче зене баласы турында кайгыртачак, бала башында ле тормыш мшкатьлре, вакыт юклык. Лкин, минемч, акрынлап булса да, халкым кыйбласын табачак. йе, нкъ шулай итеп археологлар безне эрага кадр III гасырда хзерге Монголия, Тньяк Кытай территориясенд яшгн борынгы трки кабиллрене тормышын м крше халыклар белн катлаулы мнсбтлрен йрнлр. Миллтне тп крке — тел м мо. Бу ике яшь, кыз м егет, бер-берсен леп сялр. Геройларны уй-кичерешлре, хис-тойгылары аша да без сугышны нинди афт булуын алыйбыз.
Безне буын аларны музейларда гына кр ала. Ничек йтер ул авыру нисен бу хбрне, кайдан кч табар. Телс инди пуля яки снаряд миа тш куркынычы артта. Аа «сандугачым» дигн исем кушканнар. Кабатланса, ул шхес т, талант та булмый. Мен шуннан со ачыла да инде балаларыны чын йзе. Ул элек-электн терлек асраган ир сргн иген иккн.
Лкин Злйха физик кыерсытуларны тгел, блки рухи богауларны авыр кичер. Тышкы яктан чибр булмасагыз да, кимсенмгез, хурланмагыз. Юк, Рхил моны анага йтми.
Аны газиз баласы белн иркенлп сйлшсе д кил, аны мунчага кертерг д, йбтлп сыйларга да тели. Романда Йзлекй карчыкны леме тарихи бер вакыйга дрсен ктрел. Бу олы хисне кеше ген тудырмый, блки матурлык, гзллек аа нигез саладыр. Халкыбыз аына бик борынгыдан сегн тшенчлр бу.
Бер ел эченд 230 километр газ торбасы суздылар. Таи байлардан рхимсез ч ала башлый. Бала с, мктпк йри башлый. Бу яшь пар — авылны и якты йолдызлары. йткнемч, бу и олы милли бйрм. стл янында, телефоннан сйлшеп, тикшерче утыра. Беренчесе — туганда икенчесе — чирлгч.
леге Закон мриятебезне Конституциясенд д беркетелде. йтерсе бтен днья елмая: кешелр д, кояш та, ччклр д, бтен тереклек дньясы да. Йргем сизгн икн. Укучы китаптан гыйбрт алган, аны каарманнары белн берг яшгн, сзлрен кйг салып ырлаган.
мма бу егетлрне и элек ата белн ана илктн ткрерг тиеш. Аны ялкынлы сзлре магнитофон тасмасына язылып барылды. Сез миа ан керттегез».
Тормышында олы максаты бар. Монда без Ленинградттан кчерелче картлар, балалар м карчыклар белн очраштык. "Работая только ради материальных благ, мы строим себе тюрьму", – писал он. Тик кызны булачак ире Карлыгач-Сылуны капмау каршысы була. Байтак кына ул м кызларыбыз туган тел, ана теле дигн олуг нигъмттн мхрм калып, «газизлек», «изгелек», «ольшау», «истлек» тшенчлрене нрс икнлеген белми стелр, авызлары ата-баба ишетмгн ямьсез сзлр белн тулды, йзлрдн нур качты, кзлрг лл ниткн тонык томан тште, ят кешелрг ген тгел, ата-анага кул ктр гадти кренеш булып китте. Чыннан да, Злйха тормышны ачысын-тчесен татый, кп газаплар кр.
Ул райондашларын з м Длт Советы исеменнн и белн котлады. Тышкы матурлык ул ле берни д тгел. Без бхетле яшсен чен егерме миллион кеше яу кырында ятып калган. Билгеле булганча, .
Идарче тарханнарны, каганнарны мере белн эреле-ваклы халыклар лактле яуга кузгалалар. Алар шатлыгы — минем д куанычым, республика сенече ул, — дип, сзен тгллде Президент. Злйха зене никахлы ирен мгег югалта. Китап кчерчелр. Чнки китап — изге. Шул арада Сарсымбай кызы Карлыгач та сеп 18 яшен ит.
Алар да бу сястне мгънсезлеген, юк эш икнен ачык алаганнар. Гадел Кутуй «Сагыну» нсеренд чит илд йргн солдатны сагыну хислрен суртли. Кайвакыт уйланам. Нрс со ул мхббт, ярату.
Эшне нрсд икнен алап алган егет: «Яхшы атадан туган ул яман Сылу белн безне кара-айгыр йорты ничек исплшерг белер. » — дип янаса да, бу сзлр Карлыгач-Сылуны куркытмыйлар. Фн нигезлрен мин рус теленд йрнм, туган телем минем каныма ана сте белн кергн. Романда тп идея Албуга углан образы белн бйлнгн. Гаяз Исхакыйны «Злйха» трагедиясенд Злйха образы кплрг рнк булырдай.
Тыныч кына яшп ятканда бу гаилг афт кил. Кызны ата-ана зе сайлаган, байлыгы белн ти кешег бирчк. Караган спектакль м кинофильмнар турында фикер йт бел чен укучыларны махсус хзерлеге кирк. злрен карата кешелрч мнсбтне тойган татарлар, лбтт, чит иллрд тплнеп калганнар. Аны ркем булдыра алмый. Бу ике образ тышкы матурлык буенча бер-берсеннн аерылмый, блки охшаш та. Шул юнлешт миа «Мдни омга» газетасыны «И туган тел» дигн кушымтасы аеруча ошый.
1990 нчы елны 30 нчы августында туган республикам зен мсткыйльлек алды. Кеше яшс ген, мхббт яшячк. Гомумн алганда, . Чнки аларны ммсен д уртак булган елмаю ир шарында патшалык ит.
Сабан туенда зк урынны, лбтт, татарча крш алып тора. Моны тамырлары бик тирнг китс кирк. Тагын метлре акланмый аны.
Нефть белн берг Татарстан туфрагында яа тормыш мнсбтлре шытып чыга. Татар халкы — бик борынгы халык. зене уай сыйфатлары аркасында чит ирлрд д югалып калмый. Ул зен йклнгн бурычны ирен иткереп ти, хтта батырлыгын да гадти бурыч башкару дип испли. срне герое Кама буйлап сяхтк чыга. Су буе мет чыккан йортны хтерлт. злрен бхетле сизслр д, келлренд шб була аларны.
Авылга кергнд д, кыр капкасыннан чыкканда да шкертлр тургай сайравын тылап хозурланалар. ирдн казып аласы да шул чакларны иск тшереп укыйсы. Ана белн бала кылдан нечк кырык еп белн бйлнгн, дилр бит. Еники иатыны бер зенчлеген йтеп кит кирктер. Ике-ч ел эченд районны тулысынча газлаштыруны максат итеп куйганнар. Тн теп бара, та ата. Алар батырларча кршкннр, куркусыз булганнар.
Республикабызда татар мктплре саны, рус мктплренд татар сыйныфлары саны арта. Безне илебез яшь, кчсез булса да, аны горурланып сйлрлек, курку белмс иелмс батыр уллары, кызлары, шундый батыр йркле балалар стергн бек аналары бар. «Кем ырлады. » хикясенд сугышта нык яраланган егет м аны сйгн кызы крстел.
Аны зен чакыра, булганы белн сыйлый, бизгк ябышмасын, дип тырыша. Калтай кызны кире алып кайтыр чен яу ыя башлый. Иген иг борын-борыннан и изге и мкатдс и дрле эш саналган.
лбтт, мбри кченчелр д булган. Вакыйгалар халык санын алуга бйле рвешт башланып кит. Ана каз чен д тормыш, нсел дигн тшенчлр миятле. гр туган телебезне онытсак, балачагыбызда кичергн сенечлребезне онытачакбыз. Ниг.
Миллт чен «Мэмл чишми белхят» (мгелек яш бир торган чишм) табарга тели лирик герой. Аксылу, Аккилен, Акиг, Акъби — гомере узган саен шулай трлеч атыйлар бу башкорт карчыгын. Кпме еллар ткн, кпме сулар аккан. Аларны тарихны усал иллре д куркыта алмаган, язмыш сындыра алмаган.
Трле эчтлектге максатлар хакына ырулар, кабиллр брелеш. йтик, безне берр якын дустыбыз нинди д булса начарлык эшлде, ди. Тикмг ген би-бабаларыбыз безне бтен начар гадтлрдн тыеп тормыйлар. Хсн Туфан язмышы турында уйланганда кел сыкрый.
«Миа намус кыйбат, — ди Исмгыйль. Ул гаять саф искиткеч сизгер, тупаслыкны аз гына да кичер алмый. Ел ярым буе туган ягын эзлп йргн бит мескенем. Шуннан со авылга «Обжор командасы» килеп тш. нием — минем и якын и яраткан кешем, сердшчем, эшт рнгем.
Мин д, миллионнарча кешелр кебек к, сугыш телмим. Кайсы гына ана з баласына бу изге телкне телмде икн. Лкин трагедия моны белн ген тгллнми ле. Ике герой да характерлары белн кчле, мхббтлрен тугры затлар итеп бирелгн. гр д леге солдат булмаса, бу кызчыкны бер ген язмыш ктр иде — лем.
Ш. Хсенов Ана образы аша барлык аналар келене нечклеген, матурлыгын крст. Чыннан да, безне тарихыбызны элек иде кат йозак астында саклаганнар, тарих турында иск тшер д ярамаган, аны яшергннр.
Безне ти Сираи исемле комсыз байны атларын карады, зе гомере буе ат крмде. Чнки безг ти-нилребез, укытучыларыбыз туган телебезд белем м трбия бирде. Шатлыклы гынамы. Хикяне тп герое — Акъби. Без зебезне кем икнлегебезне д онытырга тиеш идек м. дистлгн «гобрн»лрне берсе итеп йртелдек. Беренче кар тш белн каз мсе башлана.
млрд пешкн каз коймакларын авыз итмгн татар кешесе, мгаен, юктыр. Моарча без Ленинградны блокада да икнен белми идек ле. Монда йокысыз тннр д бар, фалы кннр д бар. Повестьны сюжетын нрс тшкил ит со.
Аерым героик батырлыклар турында язылган китаплар, тшерелгн кинофильмнар бар. Хзерге заман шагыйрьлребез д Кол Галиг мргать итлр, аны рлр дигезеннн энелр алалар, аа хрмт крстлр. Сендерделр быел якташларым республиканы. «Кыяфтем белн шайтанга охшасам да, минем д аным, йргем бар, лкин мине алаучы юк», — дип зглн ул. Лкин элекке тртиплр буенча, ул аа кияг чыга алмый.
М. Мдиевне «Торналар тшкн ирд» сре туган ягы м аны кешелрен багышлап язылган. Ниг теге яки бу сз сйлмд урынлы кулланылмый. Ничек инде сйли, аларны бит теле юк, дисезме. р ел фасылыны: кыш белн язны да, й белн кзне д зен ген хас булган аерым матурлыклары бар.
Шхси язмышы чен ген гамьлнс, блки метлрен уай авап тапкан булыр иде. Киресенч, аларга Тркияд коллар итеп кен карыйлар. Ниг син шулхтле кадерле, якын икн.
Дигез тплрен ябышып скн кайбер ччклр кашык сабы булган балыкларны да йомлап куялар. «Юлыгызга фрештлр гл сипсен. », «Унч яшемнн алып йргем кереп утырган Хлилем бар чагында, аны кызыксыз байлыгына бер д исем китми», — дигн сзлре моны длилли. Бу турыда ул нисе Алтынчч бик белн д сйлшеп карый, тик алдагыны уйлап эш йртче зирк бик кырт кис: «Телемне алмаса, ата-баба йоласына каршы килс, сиа биргн ак стемне бхиллмим», — ди. Ф. Кримиг язган хатыннан да моны сиземлрг була. Милли а кннн-кн югала бара. Язучыны «Бала» хикясен укыганда да безне келне шундый ук уй-фикерлр билп ала.
Утырмага кунак кызы да килгч, яшьлр тагын да ныграк шатланалар. Бу исем зе к мо, шигърият. Татар халкында китап снгате элек-электн к таралган була. Бу тэсир аны сйгн егетеннн аерылып, таныш тгел кешег кияг чыгарга мбр ит.
леге олы хис туа. Чал тарихлы м даими тулыланып-сеп баручы бай м кп жанрлы дбияты бар аны. Алар бртеклелрне р гектарыннан 31 ц уыш ыеп алдылар. Бу — саф мхббтне мораль иен раслый. Лкин Акъби монда да зен барыбер ялгыз, ят хис ит.
срд тп вакыйга — Мл Колы авылы кешелрене чит ирлрг кчеп китрг мбр булулары. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларыны исемнре ген калды. Сяк белн тирег ген калган. Иртн торып чыгуымны баскыч тбенд ктеп ала торган иде бичара.
Бу — татарны борынгыдан килгн гзл сыйфаты. Шушы эшлре белн ул берллрг буйсынмавын крст. м минем нием — и матур и яхшы и ягымлы ни. Туган тел — тарихны хзинсе, рухы, аны ул. Зур елга аша чыкканда, ктрмле чабаталары су белн тула торган булган. Чнки яхшы бала йлнер алдыннан ти-нисеннн фатиха сорар иде.
Алар арасында И. Салаховны «Казан утлары» журналында (1988) «Тайгак кич» романы басылу укучыларга аяз кнне яшен суккан кебек булды. Ул иен кара плащ салган, башына да кара калфак кигн, кайгылы хлд уйланып басып тора. Иптшлр белн сугышка китргме, лл башта баланы нисен илтеп тапшырыргамы. Ул Волхов фронтында каты яраланган килеш фашистларга сир булып тшкн м аларга каршы эшчнлеге чен залап терелгн. Шрфи карт гаилсе белн Саричинда тора. Кыз да гел-гел каршылык крстмде, чнки теге сзлрне ишетдн курыкты. инде исе тшмс, аны, блкем, берр гасырдан археологлар казып алыр. Хтта укучылар аны дус кр, хрмт ит башлыйлар.
Гомумн, аны кайсы гына шигырен алып карама, аннан яшьлек исе, мхббт, яз исе бркел. Шатлыклы хбр. Яшьлр булмагач, авылны килчге булмый. Миа Исмгыйль отылды дигн сзне ишетм кыйбат». йбтлп чй эчрг лгердеме со ул. » Язучы, н шул рвешч, укучыны уйланырга, тетрнерг мбр ит.
Срвр ике юл чатында: Фрхи аны мхдм Надирга димли, трбияче бисе «бу — сине тормыш, з юлыны, з бхетене зе сайла» ди. Чнки Михаил — «кяфер». Китап — н шундый могизалы нрс ул.
Шулай итеп, Карлыгач-Сылуны тисе м ире сргенг срел. Ай-ай матур иде д инде. Магаенда яа туган айга охшаган кашкасы да бар иде. Ни чен болай со ле.
Болын ччклре зр казаяктан да шрлилр. срд аларны оста педагог, трбияче, ор телле м торышка гашыйк булуларын крбез. «Исмгыйль сугышка киткч, блки, Срврне зем каратып булыр» дигн уй сендер аны. «Кыйссаи Йосыф» рнгенд, аны шигъри тзелеш-нзымы асылында шагыйрь иат иткн заманнан башлап йзрлгн ср язылган.
Срвр «тормышымны кем белн бйлсм, бхетле булырмын икн со. » дигн сорауга авап эзли м з бхетен мхббтт кр, гомерен Исмгыйле белн бйлрг карар кыла. Алар татар халкыны «Рамай», «Шахта» кебек ырларын ырлап юанганнар. «Бу гашыйклык бетлрен олуглар укый угайда», — ди ул. Аны матурлыгы шагыйрьлр, язучылар чен ген тгел, барыбызга да кирк. Укылган китапка фикер йтерг йртд укытучы тарафыннан бирелгн биремнрне роле зур.
Бу гзллеклр бер- берсен кабатламыйлар м берсе икенчесен ич охшамаган. Гаеп кренеш, XX йз башыны татар дбиятында талантлар да, шхеслр д кп. Тарханны вафатыннан со сннрне илбашчысы булып калган Албуга ватандашларын изге яуга иткли.
Автор зене бала чагын хтерли. Чукындыру турындагы хбр тыныч кына яшп яткан Злйха гаилсен д ишек кага. Шагыйрьне «Таян Аллага» дигн шигырен д яа гына укый алдык бит. Нкъ мен минем ни турында язган кебек, м бу шигырьлр башыннан ахырына кадр олы мхббт белн сугарылган. срд эшчнлек мактала, эшлекле булырга кирк диел. Галиябану да авылда гзллеге белн та калдырырлык и матур инсафлы м эшчн кыз.
мне бик кп трлре булган. Муса Акъегетне «Хисаметдин менла» повесте дби сйлмне эзлекле, снгатьч ягырашлы м эмоциональ булуы белн аерылып тора. Сорау туа: нишлп со алар злрене йорт-ирлрен сатып, чит илг — Тркияг китрг карар кылалар. Ул кз тбгн урында дистг якын батыр сугышчы мгег кзлрен йомган. Сугыш. Ул — мхббтне аламаучы, усал принциптан чыгып эш итче шхес.
Конвертка «Кадерле апалар, абыйлар, немецлардан яшереп язылган бу хатымны кем ген тапса да, почта аша тием ибрегез, зинар» дип язылган. Яктыра башлауга иртнге тынлык эченд чут-чут итеп сайраган кошлар тавышы ягырый башлый. Татар теле — р тарафтан гаять бай мираска ия булган тел. Без бер группа яшь солдатлар минометчик-пулеметчиклар Пулкова биеклеген туры килдек. Кемне кем яншсен утыртып, кз явын алырлык букетлар тз серен икэбана йрт.
Татар миллтен тергез м стерне бер чарасы буларак, Татарстан Югары Советы «Татарстан Республикасы халыклары теллре турында» Татарстан Республикасы законын зерлде м аны 1992 нче елны 8 нче июленд кабул итте. Мселманнар арасында: «Безне чукындырырга телилр икн», — дигн хбр тарала. Ул кешелрг иялш, аны ашаталар, беркем аа тими. срд тп геройлар: Сафа, Таи, Саид.
Галиябануны да яратудан тгел, авылда и матур кызны зенеке итсе килгнг ген, аа яучы ибр. Байлык, акча хакимлеге, аны кп кен кешелек сыйфатларын юкка чыгарып, дан сю, шрт сю сыйфатын со дрг иткергн. Табигатьне пычрату, аа саксыз карау иманлы кешелрд борчылу уята. зе лгч, аны бтен йберлрен театр гардеробына илтеп тапшыралар. мма ул — кяфер.
«Кыйналдым, мыскыл ителдем, суктырылдым. Мслн, егетне исеме Вафа, кызныкы Сгадтбану була. Шигырьлрендге сагыш, сызлану сбплре кимерг ич ай тумый. Безне илебез зур сынаулар, авыр юллар, чиксез кп югалтулар белн и таын каршылады. Аларны срлре юкка чыгарыла исемнре «халык дошманы» дип кен йртел. Ананы балалары инде зур сеп, кеше булганнар, кошлар сыман кайсы-кая таралышып беткннр.
Туган телебезг булган караш згр тште. Тиздн партия сайлаулары булачак, егет ягы да тиешле калымны тлп бетергн. Борчый: ниг татарлар татарча сйлшс д, ниг телне бозалар. Ул — эш сючн, гадел кеше, тормышны ярата. Килешсездер, Галия тормышны да сездн тирнрк, кирк алый. Руслар белн аралашкан, андагы яшьлрне шактый хр тормышын кргн Хят, мин крмгн-белмгн егетк бармыйм, дип йтерг тиеш иде. Тиз ген алмаштыр.
Аны дугызларын карыйм. Шуларны берсе — Дрдемнд. Шулай ук ул оештыру слтен д ия. н ни чен елмая кешелр. Уган хуабик ген туй крке булырлык каз стер ала. «Сызгыра торган уклар» романы беренче чиратта нинди авыр шартларда да азатлыкларын, яхшы кояш астында горурланып яшрг хокукларын саклап кала алган ерак бабаларыбызга рхмт хисе булып кабул ител. Кичен яшел чирмг кунаклаган казлар, ббклрен ияртеп инешк тшлр д ай гына йзеп китлр.
татар туйлары кода-кодагыйларны пар казлары белн дан тоткан. Шуннан со ел ярым вакыт узгач, барыбызны да хйран калдырган бер хл булды.
боргаланып-боргаланып, бу матур ирлрне тагын бер кат креп калыйк ле дип, кире кайта-кайта агучы кечерк елга инешлрне саны бик кп. Бу хакта уйлап карарга аны башына да килмгн. Хатта мондый юллар бар: «Кадерле тием, бу хатны алганда, мин инде исн булмам. Бу турыда сйлп кен бетерерлекме со. Повестьны тп герое — Хят.
Шушы вакыйгадан со ул зен дип зерлгн агулы суны ич вдан газабы кичермич, Петрга бир. Тик бу болыннар аша хзер торбалар узган. пар казны бл ис бик мхтрм м оста кешег ген кушылган. Алар арасында и миятлесе — заман герое.
Тик аларны бу матур мхббтлрен Исмгыйль каршы тш. Яланаяк йргн болыннарны сагынып иск ала. Таи образын мин кимсетелг изелг протест дип саныйм.
Ул иске гореф-гадтлр, йолалар белн яшне ммкин тгеллеген алый. Хят та эчке матурлыгы белн гзл. Блки халыкны зар елаткан канэчкеч Гитлерны да нисе улын кешелрг шфкатьсез, явыз ерткыч булсын дип тгел илен лаеклы алмашчы, халыкка шатлык китерче булсын дип стергндер. Горур казакъ кызында басынкылыкны сре д булмый.
згртеп кору иллре ис башлаганчы, «татар теле авыл башыннан чыкканчы гына кирк» кебек сзлрне ишетеп сте бер буын яшьлр. Безне Татарстан картасын шагыйрьлр згр кблкк д, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. ана теле м дбияты укытучысы турыдан-туры аны сыйфаты чен авап бир. итмс, авылга да хуа булып алалар. Икенче мисал булып Карлыгачсылуны дусты Чулпан тора.
Еники ис моны хикясенд тирн психологизм ярдменд крст. Бер к вакытта зур мал-млкт иясе м чып-чын шагыйрь. ср язучыны зе кичергн михнтлре турында. Таи рвакыт кимсетелеп, зене шундый булуына кимсенеп яши. н шулай ул безне кннрг килеп иткн.
Туган телебез татар теле — борынгы м рьяклап сеш алган трки теллрне берсе. Чыннан да, Злйха тормышны ачысын-тчесен татый, кп газаплар кр. безне халык борын-борыннан ук каз асраган. В этом видел Экзюпери смысл своей работы, которую скромно называл ремеслом. Бу бик хтр участокны да саклык белн теп земне билгелнгн урынга карагы тшкндрк килеп иттем. каршы якка килче составта аны сйгне кнбатышка таба, сугышка бара. йе, шундый хбр колакка чалынып китте.
Бу — кара кч, ягъни татар феодаль буржуаз мгыяте. Г. Кандалыйны лирик герое зе кебек тынгысыз, эзлнчн, ки табигатьле, олы анлы зат. ти белн печн чаба идек.
Ачлыкка, ялангачлыкка, наданлыкка каршы кршкннр. Лкин кпме ген тырышса да, аны телген каршы, з иреннн аерып, Петрга кияг бирлр. Авыл егетлре Галиябануга кз стендге каш итеп карыйлар. Бу — фаига. лбтт, бу турыда ана белми, чнки аа хбр итче юк. Г. Исхакыйны «Клпшче кыз» сренд башкаларга сабак булырлык Камр образы яктыртыла.
Татар ен идннн тшмг кадр елгн мендр-ястыктан башка кз алдына китере д кыен. Бу хл солдат м командирлар, башка халыклар арасында яшерен сер булып сакланган. Бек Кол Галине моннан 765 ел элек язылган «Кыйссаи Йосыф» поэмасын халык зенч шулай атаган. Гариф Ахунов «Хзин» романында Идел-Урал буйларыннан ир мае эзл тарихы турында сйли, ягъни срд барачак вакыйгаларны гаять миятле булуын, бу мсьл нич буын кешелрене игътибарын леп иткнен искрт. Якташларым игенчелект ген тгел, социаль-кнкреш мсьллрен хл итд д кркм эш эшлделр. Хер, ун ел — тарихта сизелмслек мизгел бит ул.
Тормышны аек акыл белн, реаль уйлаучы кыз чен «блки Арыслан белн бхетсез булырмын, Калтай мине бхетле итр», кебек уйлар бтенлй ят була. Тш аждаа сыман бер йберне, сызгырып, бтен йолдызларны сндереннн гыйбарт була. Шулай итеп, син тарихка да кереп калырсы. нисе Хятка Салих исемле сдгрне рсемен крст м аа: «Без сине ярштек», — дип йт.
Кыз, ачык ишек яагына сялеп, молы гына бер ыр ырлый. Лкин намусына тугры кала. Минемч, балалары ананы яраталар, лкин з эшлрен, з уйларына бирелеп, аны аламыйлар.
Драматург хтта кайбер персонажларны исемнрен д згртмгн. Телгнч намазымны укыдым», — ди ул. Ул картайганчы яшьлектн айный алмый торган шагыйрь булып калачак», — дип язды. Аны з йзе, бары тик аарга гына хас булган сыйфатлары ачык тсмерлнерг тиеш. Без сугыш турындагы срлрне укып, кпмедер дрд сугышны ни икнлеген тшенбез. 1963 нче елда геройларны гдлре Лудза шрен кчерел.
Кирк булган очракта ут белн ярдм итрбез. Кемне югалтканыгызны бтен тирнлеге белн аладыгызмы икн, Искндр абый. Калм — келдге серлрне ткми-ччми, яшермич ачып салырга тиеш.
Уй-кичерешлр белн тфсиллп язылган кндлекне. Брелешт Галиябану белн Хлилне барлык хыяллары челпрм кил: Исмгыйль Хлилне тер. Халык хркте мгыятьк нинди д булса иеллеклр китермсме дип уйлый. Автор Срврне акылдан язу кренешен д бик аянычлы итеп суртли: кыз, каз канатлары тотып, «Каз канаты» кен ырлый, ктмгнд югала, зен-зе сйлн.
Миа нкъ мен шунда каршылыклы хл тудыру чен ммкинлеклр бар кебек тоелды. Соравыгыз бармы- дип сорады мбурычларны кабатлатты. Ул беркайчан да ана назын татымаска, кпереп торган иреннреннн агыза-агыза ккрк сте иммск, «нием, бгърем» дип дшмск ммкин бит. Бик борынгы чордан ук туган телем илчелек-дипломатия теле вазифаларын да башкарган. 400 — 500 ел буе бу фидакарь кешелр шм яктысында «Йосыф китабы»н кчереп утырганнар. Шушы тгелме со инде миллтне чынлап та юкка чыгуы. Мин якты йз, ктренке кел белн якташларымны зур уышлары ил котларга килдем.
Димк, ле алар ишет. Без бхетле яшсен чен егерме миллион кеше яу кырында ятып калган.
Бу шигырь эчке рухы белн ткннрг юнлгн. леге йберлр шар булып ил уаена безне якка хркт ит башладылар. Ике ел да тулмады, яадан атсыз калдык. Ни чендер, нкъ мен авыл баласы хисчнрк була. Мен бу аналар, чыннан да, Ана дигн бек исемг лаек. Бик тпле акыллы аксакал Биреман к аларны тынычландыра: «Бер озын ччле аял чен и хвефле вакытта яуга чыгу, зегезне терк булган Сарсымбай ыругын югалту зур акылсызлык булачак», — ди ул.
Башкортстанны табигате искиткеч бай, гзл. Листовкалар, прокламациялр яза, сирлр арасында тарата. Бу шигырьлрне уку зе бер рхт, чнки алар гади м алаешлы. уган кызларыбыз м киленнребезне кулларыннан нинди ген эшлр килмгн. Шрт баштарак вакыты итмгнд яки зе аламаганда гына Гадилдн кчерглс, тора-бара бу аны гадтен кереп китте. лбтт, ул Сталин исеме м аны даирсе эшчнлеге белн бйле. Окончив училище, Антуан стал водить почтовые самолёты. Беренче булып ярлылар кчен.
Лкин эшчелр берсе чен берсе барысына да зер. Якты дньяда яшрг, бхетле булырга хаклы иде бит бу нарасыйлар. «Хкем алдыннан» картинасы турында рссам Х. Якуповны з истлеклреннн кайбер юллар китерел. Кайвакытта кнен икешр д барганнар алар. Ярлы халыкны хтта согы сыерына кадр суеп ашый башлыйлар. Лкин каз зен бик бхетсез хис ит. Картны зен — Василий, Злйхага — Марфа, аны ирен Митрофан дип ят исемнр кушалар.
Бервакыт Ана балаларына кунакка килеп кер. Шрг кайчан нигез салынган, аны исеме кайдан килеп чыккан. Кемг икнен зем д аламадым. Кел тшенкелеген ырлау Дрдемнд шигъриятене бер зенчлеге кебек тс ала. Алары — я эзрлеклнчелр, я чукындырудан, ачлыктан качып китчелр.
Беркая да хркт сизелми. Бу бек кч дньяга кеше белн берг туган, кеше белн берг лчк. «Яхшы китаплар уку — ткн заманны яхшы кешелре белн сйлш ул», — ди Р. Декарт. кр. Автор Срвр белн Исмгыйль арасындагы мхббт м аны фаигале язмышын тасвирлый. Юк, киркми, бу турыда уйлыйсым килми минем.
мма аа з ялгышын тшенерг ярдм ит. Сельд вакытында хуаларны шушы промыселында ай ярымнар чамасы балык тозлау эшенд тора. Аны срлре укучыны сабыр, ямьсез гадтлрдн стен булырга йрт. Сыйнфый крш, сяси репрессиялр. Аны «Кем ырлады. », «Бала», «Бер ген сгатьк» срлрен тукталып узасым кил. Иллрен, туган скн ирлрен йди аларны итез хыял канатлары.
«Яа китапны укып чыккач», «Минем яраткан китабым», «Мин килешмим», «Миа ошаган ср», югарырак сыйныфларда «Мин фикеремне йтмич кала алмыйм» м башка шундый биремнр укучыларны длилле мсткыйль фикер йтг этрчк. Сугыш кырында сынатмаган фронтовиклар тыныч тормышта да злрен яхшы яктан крстлр. Мин ул чакта булачак сремне герое турында нрс бел идем со. Безг д гыйбрт алырдай нрслр кп ле.
Рхил гллрдн, кояштан зен рухи сыену урыны эзли. зеннн ниндидер ике нрс тешереп калдырды м борылып урман артына югалды. Аларны исемнре мрмр ташына алтын хрефлр белн язылган.
Бу срд миа и ошаган образларны берсе ул. Китап, зене канатына утыртып, сине ме елга артка илтеп ташлый, яис ул кешене йз елга алга алып кит. Балаларга туган кненнн к ана теленд трбия бирг, дбият белн таныштыруга ныклы игътибар ител башлады. Шул чак урман стеннн немецлар ягыннан немец самолёты безне алгы сызыкны кзтеп теп килеп чыкты. Якуб кз яшьлрен тг-тг сукырая. Хят, йтеп ткнебезч, аз таралган м тормышта сирк очрый торган тип. инде 1992 нче елны 8 нче июленд Татарстан Республикасы Югары Советы зене X сессиясенд «Татарстан халыкларыны теллре турындагы Закон» кабул итте. Бигрк т ерык авыз Кшиф анына тиде.
Чнки алар безг бик ерак бабаларыбыздан мирас булып калганнар. Сагыш, мо аны юлдашы булды. Бер минут. Сталинны канлы балтасы татар дбияты муенына и ткен чагында тш.
Г. Бшировны «Туган ягым — яшел бишек» дигн срене исеме ген ни тора. Алар барысы да бушка эшлилр. Романда трки-татар длтлрене беренче иткчелреннн булган Алмыш хан образы снгатьч яктыртыла.
Ул моннан со: Яхшы сез биред старый служак кадровый икнсез. И. Юзеев — гашыйк шагыйрь. Мен шундый вак-тяк тормыш мшкатьлре аркылы эшчелрд бер-берсен хрмт кренеп тора. Эчке дньягыз матур булсын игелекле, ярдмчел булыгыз. Боларны барысы да татар халкыны бйрмнре нинди гзл, анга кадерле икнен крст. кайбер вакытларда, блки, бу кырларны кешене кз яшьлре д чылаткандыр. Аннан со гаиллрен, дус-ишлрен чакыртып алганнар.
Сугу машиналарын кул белн йлндергннр, ашлыкны илг крк белн тотканнар, шулай чистартканнар. Аларда уку татарча алып барыла. Улы аа бары тик мселман рухлы булганда гына кадерле. Алдан бирелгн поекларыбызны тгллдек, зебезне туйганчы ашавыбызны согысы икнен белмдек. Монда да татар халкыны уганлыгы-булганлыгы сынала. 1930 нчы елларда ил буенча тырышып «халык дошманнары»н эзл башлана.
срлрен кз салганчы, . Аны хзерг урталар ртенд тору да кангатьлндерми. Сезне чибрлегегез, купшы сзлрегез, «ч кнлек» яратуыгыз, бик тиз ялтыравыгын югалтып ирлрг хас булмаганча ваклыгыгыз, тар келлелегез, санаган тиеннрегез астында кмелеп кала. Пьесада Хлил белн Галиябануны романтик, мма фаигале мхббтлре суртлн. Шигырьлре баса. » — дип язган иде С. Хким.
мма бик авырлык белн бара. Без аларны креп т белбез, бек диплребезне срлре, рссамнарыбызны картиналары аркылы да танышабыз. Кайгы-хсртне, сагыну-сагышны алар ыр белн басканнар.
Юк, сыеша икн бит. Промыселда вакытлы эшк килгн кешелр арасында трлесе бар, монда барысы да шома гына бармый. Яр буйларында балыклар уйный башлый. Ни чен со шулкадр шмнр янган, шулкадр хезмт куелган. йдгез, саклыйк, яштик кешелек дньясын.
Шулай ук Ибраим ага замандашлары дбият галиме Галиман Нигъмти, Сббух Рафиков, Хсн Туфан, драматург Крим Тинчурин, ырчы Зифа Басыйрованы ире Гений Измайлович Республиканец (акылдан шашып л), артист Мохтар Мутин м башкаларны язмышларын сйлп бир. Алар мселманнар илен — Тркияг кченерг карар кылалар. Аны нигезенд татар теле рус теле белн тигез дрд длт теле булып сеш алырга тиеш иде.
